12.4.4 Samenstellende afleiding
Men spreekt van samenstellende afleiding als de processen van samenstelling en afleiding worden gecombineerd bij de vorming van een woord. Voorbeelden hiervan zijn substantieven als:
Met het woord kranslegging correspondeert
bijvoorbeeld niet het werkwoord
kransleggen.
Het woord
kranslegging
kan daarom gezien worden als een combinatie van
afleiding (suffigering met -ing) en samenstelling (combinatie van
krans
en
leggen).
Er is dan sprake van de combinatie van twee
woordvormingsprocessen. Evenzo kan
aandachttrekker
worden beschouwd als een samenstellende afleiding,
want er is geen bestaande werkwoordelijke
samenstelling
aandachttrekken
(wel een woordgroep (de)
aandacht trekken). Andere
voorbeelden van samenstellende afleidingen zijn
persoonsnamen, zoals
hulpverlener, ijsbereider,
initiatiefnemer en
sportbeoefenaar
en zaaknamen op -er zoals
bladblazer.
Voor een woord als
tientonner
is noch een basiswoord
tienton
noch een basiswoord
tonner
beschikbaar, hetgeen opnieuw leidt tot de
conclusie dat hier samenstelling en afleiding zijn
gecombineerd.
Een afleiding als hebber in de neutrale betekenis ‘bezitter’ komt alleen voor als deel van zo’n samenstelling, zoals in bevelhebber en machthebber. Ook voor een aantal andere afleidingen van ongelede werkwoorden zoals komer (in laatkomer), kunner (in alleskunner), ligger (in dwarsligger), en nemer (in werknemer) geldt dat ze niet als zelfstandige woorden gebruikt worden, behalve met speciale betekenissen. Zo wordt ligger wel zelfstandig gebruikt voor ‘ondersteunende balk’. Opnieuw kan dit woordvormingspatroon worden geanalyseerd als een combinatie van samenstelling en afleiding.
Literatuur
Hoeksema (1981), Van Santen (1986), Hüning (1999), Booij (2010).
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | juni 2022 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html; |