Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.3.2.2 Suffigering
Het aantal suffixen, of achtervoegsels, waarmee werkwoorden gevormd kunnen worden (suffigering) is beperkt. Er is één enigszins productief suffix, -eer, met daarnaast enkele vrijwel onproductieve suffixen -el, -er en -ig.
Verder lezen
Het achtervoegsel -eer
Het achtervoegsel -eer kan worden aangehecht aan substantieven en adjectieven, zoals we zien in de volgende voorbeelden:
1met substantief: alarmeren, balanceren, coderen, nuanceren
met adjectief: bruuskeren, koketteren, legitimeren, valideren
Dit historisch gezien uitheemse suffix
Het stamt af van het Franse suffix -er dat de infinitiefvorm van werkwoorden markeert.
komt ook voor met als inheems gevoelde basiswoorden zoals:
2met substantief: kamperen, waarderen
met adjectief: halveren, kalmeren, kleineren
De betekenis van werkwoorden op -eer, afgeleid van een substantief is ‘iets doen met het in het basiswoord genoemde’. Het zijn doorgaans overgankelijke werkwoorden. Bij adjectieven als basiswoorden is er sprake van causatieven of inchoatieven. Zo is kleineren een causatief werkwoord met de betekenis ‘klein maken’. Een werkwoord als stabiliseren kan zowel overgankelijk, met causatieve betekenis, als onovergankelijk, dus met inchoatieve betekenis, worden gebruikt:
3Sommige politici proberen de bevolkingsgroei te stabiliseren.causatief, overgankelijk
Zijn ziektebeeld is gestabiliseerd.inchoatief, onovergankelijk
De vorm van het basiswoord waaraan dit suffix wordt gehecht, kan verschillen van de vorm van dat basiswoord als het zelfstandig gebruikt wordt. Er is dus sprake van stamallomorfie; vergelijk de volgende basiswoorden met hun vorm in een geleed werkwoord:
4conditie/conditi-on-eren
effect/effect-u-eren
standaard/standaard-is-eren
De achtervoegsels -el, -er en -ig
Naast het productieve suffix -eer zijn er ook enkele vrijwel onproductieve suffixen waarmee werkwoorden gevormd zijn: -el, -er en -ig.
Met behulp van het onbeklemtoonde achtervoegsel -el əl zijn werkwoorden afgeleid met vaak een iteratief (= herhalend) betekenisaspect. Zo bestaat naast duiken het werkwoord duikelen, met de betekenis 'bij herhaling (en snel) een duikende beweging maken'. Andere voorbeelden zijn:
5brokken/brokkelen
krabben/krabbelen
kreuken/kreukelen
rijmen/rijmelen
trappen/trappelen
Met behulp van het onbeklemtoonde achtervoegsel -er ər zijn van werkwoorden andere werkwoorden afgeleid met vaak een iteratief (herhalend) betekenisaspect. Zo bestaat naast spetten het werkwoord spetteren met de betekenis 'steeds weer in kleine spatjes wegspringen'. Andere voorbeelden zijn:
6kiepen/kieperen
klappen/klapperen
kleppen/klepperen
knippen/knipperen
Het achtervoegsel -ig əɣ treedt op na substantieven ter vorming van overgankelijke en onovergankelijke werkwoorden die een handeling uitdrukken die op een of andere manier met wat het basiswoord noemt in verband gebracht kan worden. Het van steen afgeleide stenigen bijvoorbeeld betekent 'door het werpen met stenen ter dood brengen'. Voorbeelden van werkwoorden die gevormd zijn volgens dit niet-productieve procedé zijn:
7eindigen, kruisigen, pijnigen, tuchtigen, zondigen
In zondigen is de slotklinker van het basiswoord zonde in de afleiding verdwenen krachtens de regel van Prevocalische Sjwadeletie die een sjwa (ə) voor een volgende klinker doet verdwijnen.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links