Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.4.3.2 Telwoord + substantief
Samenstellingen die gevormd worden door samenvoeging van een hoofdtelwoord en een substantief zijn dikwijls possessieve samenstellingen. Een driehoek bijv. is 'een figuur die drie hoeken heeft'. Andere samenstellingen met possessieve betekenis zijn:
1driekleur, drietand, eenhoorn, negenoog, tweeluik, vierkant
Op deze wijze kunnen ook dier- en plantennamen gevormd worden, zoals duizendpoot en zevenblad.
Niet-possessieve betekenis hebben onder andere driesprong, honderdman en tweestrijd.
Het procedé is vooral productief ter vorming van samenstellende samenstellingen. De structuur van de samenstelling kan als volgt voorgesteld worden: [[telwoord + substantief] + substantief]. Voorbeelden zijn:
2drietrapsraket, driezitsbank, eengezinswoning, eenrichtingsverkeer, meermanskaart, twaalfmijlszone, tweepersoonskamer, vierbaansweg, vijfdeursauto
Hier duikt tussen de twee substantieven de tussenklank s op, maar niet in woorden als driekamerflat en viercilindermotor.
De woorden in (2) verschillen van samenstellingen als driekleurenpotlood, waarin het eerste deel bestaat uit de woordgroep drie kleuren, met een meervoudig substantief kleuren. Voorbeelden zijn verder:
3drieplóegendienst, meerjárenplan, vierkléurendruk
De klemtoon ligt in zulke adjectivische samenstellingen met een woordgroep als linkerdeel doorgaans op het hoofd van de woordgroep De hoofdklemtoon van samenstellingen als die in (2) verschilt van woord tot woord: vergelijk bijv. dríeteenmeeuw, dríevlaksvulling, víerbakseenheid (in de duwvaart) met drielétterwoord, vierkámerflat, vijfvíngerkruid.
Samenstelling met als eerste deel een telwoord zien we ook in woorden op -voud zoals drievoud en veelvoud, en in woorden op -tal zoals tweetal en honderdtal. Het woord voud wordt niet als zelfstandig woord gebruikt. Het woord tal (een variant van getal) komt wel voor in vaste uitdrukkingen zoals Tal van …., en in samenstellingen als dodental, inwonerstal en jaartal.
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links