Het perfectum kan uitdrukken dat de werking helemaal vóór het spreekmoment (en het referentiepunt) ligt. Ook het imperfectum kan nu gebruikt worden. Om de gebruiksmogelijkheden van het perfectum en het imperfectum tegen elkaar af te grenzen, kunnen we het best drie categorieën onderscheiden, die elkaar echter ten dele overlappen (zie 2a t/m 2c). Een bepaalde zin kan daarom wel eens tot meer dan één categorie gerekend worden.

Het perfectum duidt een incidenteel gebeuren aan; het imperfectum een werking van onbeperkte duur, een gewoonte enz. Vergelijk:

Zin 1a geeft aan dat opa vorig jaar een enkele keer gefietst heeft, 1b dat hij toen nog regelmatig fietste.

Zo is 2b een normale zin in tegenstelling tot 2a. De uitdrukking 'op krukken lopen' wijst immers op zichzelf al op de toestand waarin iemand verkeert, niet op een bepaalde gebeurtenis. Wel mogelijk is 2c:

Andere voorbeelden:

Zin 3b is twijfelachtig omdat het hier duidelijk om een incidentele gebeurtenis gaat, in tegenstelling tot 4a en 4b. Toch is 4a niet helemaal ondenkbaar: 'voortdurend' kan opgevat worden als wijzend op een reeks incidentele gebeurtenissen. Wordt een bepaald aantal genoemd, dan heeft het perfectum weer duidelijk voorkeur:

Het perfectum plaatst de werking in (een periode van) het verleden, zonder die duidelijk aan een bepaald moment te koppelen; het imperfectum doet dit laatste wel. Vergelijk:

Zin 6a betekent: 'in een niet nader gespecificeerd verleden verkeerde zij in een toestand waardoor zij zich met krukken moest voortbewegen'; zin 6b drukt uit: 'op het moment waar we het nu over hebben, bewoog ze zich nog voort met krukken'. Andere voorbeelden:

Zin 7a betekent: 'vóór het spreekmoment heeft er voor al zijn broers een periode bestaan waarin ze (al dan niet gelijktijdig) de pokken hadden'; zin 7b drukt uit: 'op een bepaald moment in het verleden hadden al zijn broers (tegelijk) de pokken'. Zin 8a verwijst naar het spreekmoment en drukt uit dat iemand daarvóór al geslapen heeft, terwijl 8b alleen kan verwijzen naar een moment in het verleden waarop iemand sliep.

Met het feit dat het imperfectum de werking koppelt aan een bepaald moment in het verleden, hangt samen dat in een door het voegwoord toen ingeleide bijzin (het referentiepunt), en in de bijbehorende rompzin, geen perfectum gebruikt kan worden:

Andere voorbeelden:

Het perfectum geeft aan dat het resultaat van de werking voortduurt tot het spreekmoment en/of dat de situatie op het spreekmoment van belang is; het imperfectum geeft dit niet aan. Vergelijk:

Ook een zin als 7a kan in een bepaalde context tot deze categorie behoren:

Andere voorbeelden (om beurten wordt een perfectum- en een imperfectumvorm van hetzelfde werkwoord gebruikt):