Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
18.5.4.13 Helpen, leren
Verder lezen
Het al dan niet groepsvormend zijn van de werkwoorden helpen en leren hangt samen met het al dan niet voorkomen van te bij de infinitief waarmee ze gecombineerd worden. In de standaardtaal zijn deze werkwoorden met een infinitief zonder te verplicht groepsvormend, met een infinitief met te zijn ze niet groepsvormend (ze zijn dan verbonden met een beknopte bijzin; vergelijk [18.5.1.2/1], [b]). Bij leren geldt dit voor de beide betekenissen die dit woord heeft, namelijk 'onderwijzen' en 'kennis/vaardigheid verwerven'. Vergelijk de volgende zinnen: helpen
1aHij was blij dat ik hem de auto hielp wassen. (groepsvormend)
bHij was blij dat ik hem hielp de auto te wassen. (niet-groepsvormend)
leren ('onderwijzen')
2aZe was blij dat ik hem zijn huiswerk leerde maken. (groepsvormend)
bZe was blij dat ik hem leerde zijn huiswerk te maken. (niet-groepsvormend)
leren ('kennis/vaardigheid verwerven')
3Ze was blij dat hij zijn huiswerk leerde maken.
(groepsvormend)
4Ze was blij dat hij leerde zijn huiswerk te maken. (niet-groepsvormend)
Met het al dan niet groepsvormend gebruik van helpen en leren hangt het vormen van voltooide tijden met een vervangende infinitief of een voltooid deelwoord samen (zie [18.5.2.1/ii]). Vergelijk de volgende zinnen (voor het gebruik van om in de (b) -varianten zie men [19.3.3/1]):
5aIk heb de cadeautjes helpen inpakken.
bIk heb geholpen (om) de cadeautjes in te pakken.
6aDie onderwijzer heeft ons nauwkeurig leren werken.
bDie onderwijzer heeft ons geleerd (om) nauwkeurig te werken.
7aZe heeft jong op eigen benen leren staan.
bZe heeft jong geleerd (om) op eigen benen te staan.
Regionaal komen constructies voor die niet in overeenstemming zijn met wat hierboven gezegd is. Vooral in het noordwesten en noordoosten van Nederland kan een infinitief mét te groepsvormend gebruikt worden, bijv.:
8Hij was blij dat ik hem de auto hielp te wassen.regionaal
9Ze heeft jong op eigen benen leren te staan.regionaal
In delen van België wordt dan weer soms een infinitief zonder te niet-groepsvormend gebruikt (bijv. 10). Men spreekt hier van doorbreking van de werkwoordelijke eindgroep (zie hierover meer in [18.5.1.2/1], [a]).
10Ik heb helpen de cadeautjes inpakken.regionaal
Voor de combinatie van leren met een infinitief geldt in de standaardtaal het volgende. Als de met leren verbonden infinitief een activiteit aanduidt die geacht kan worden tot een 'onderwijspakket' te behoren (op school of in een vergelijkbare situatie), kan leren alleen maar groepsvormend gebruikt worden. De bedoelde infinitief wordt in die gevallen als werkwoordelijke aanvulling niet voorafgegaan door te (zie de voorbeelden 11 t/m 13 evenals 16). In andere gevallen kan leren zowel groepsvormend (met een infinitief zonder te als aanvulling) als niet-groepsvormend (in combinatie met een beknopte bijzin met een infinitief met te ) gebruikt worden (zie de voorbeelden 14, 15 en 17, evenals 2 hierboven). Vergelijk:
11aDe onderwijzer moet de kinderen leren lezen, schrijven en rekenen.
bDe onderwijzer moet de kinderen leren te lezen, te schrijven en te rekenen.uitgesloten
12aDe kinderen leren van de onderwijzer lezen, schrijven en rekenen.
bDe kinderen leren van de onderwijzer te lezen, te schrijven en te rekenen.uitgesloten
13aDe onderwijzer heeft de kinderen leren lezen, schrijven en rekenen.
bDe onderwijzer heeft de kinderen geleerd te lezen, te schrijven en te rekenen.uitgesloten
14aMaar hij moet ze ook leren stilzitten en luisteren.
bMaar hij moet ze ook leren (om) stil te zitten en te luisteren. (niet-groepsvormend)
15aMaar de kinderen moeten ook leren stilzitten en luisteren.
bMaar de kinderen moeten ook leren (om) stil te zitten en te luisteren. (niet-groepsvormend)
16aDie sportleraar heeft me leren roeien.
bDie sportleraar heeft me geleerd te roeien.uitgesloten
17aJe hebt leren roeien met de riemen die je hebt.
bJe hebt geleerd (om) te roeien met de riemen die je hebt. (niet-groepsvormend)
Ook in de vaste combinatie leren kennen komt alleen een infinitief zonder te voor:
18aJe moet die machine eerst beter leren kennen.
bJe moet eerst leren die machine beter te kennen.uitgesloten
Bij het werkwoord leren 'onderwijzen' is het meewerkend voorwerp van leren geïmpliceerd onderwerp van de infinitief (bijv. de kinderen in 11a en me in 16a). Bij leren ' kennis/vaardigheid verwerven' is het onderwerp van leren tevens geïmpliceerd onderwerp van de infinitief (bijv. de kinderen in 12a en je in 17).
Bij het werkwoord helpen is het lijdend voorwerp van helpen (als het in de zin voorkomt) geïmpliceerd onderwerp van de infinitief. Komt er geen lijdend voorwerp van helpen voor, dan kan men een lijdend voorwerp uit de context en/of situatie aanvullen, dat dan als geïmpliceerd onderwerp van de infinitief fungeert. Vergelijk de voorbeelden:
19Ik heb de kinderen helpen inpakken.
(kinderen is lijdend voorwerp van helpen en geïmpliceerd onderwerp van inpakken)
20Ik heb de cadeautjes helpen inpakken.= (5a)
Als 20 na 19 wordt uitgesproken, kan kinderen uit 19 ook als lijdend voorwerp van helpen en geïmpliceerd onderwerp van inpakken in 20 opgevat worden.
Zoals in [18.5.4.1/i2] uiteengezet is, kan dubbelzinnigheid ontstaan als voor een bepaalde naamwoordelijke constituent verschillende zinsdeelfuncties kunnen worden aangenomen. Dat is bijvoorbeeld het geval met de constituenten haar zieke moeder en mijn vriend respectievelijk in de zinnen:
21Ze hielp haar zieke moeder wassen.
22Ik leerde mijn vriend haten.
Zin 21 kan zowel betekenen 'Ze hielp haar zieke moeder bij het wassen', als 'Ze hielp iemand bij het wassen van haar zieke moeder'. Zin 22 kan zowel betekenen 'Ik leerde hoe ik mijn vriend kon haten' als 'Ik leerde mijn vriend hoe hij moest haten'.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links