De s is een stemloze en de z een stemhebbende alveolaire sibilante fricatief. Bij de articulatie van deze klanken is er toenadering tussen het voorste deel van de tong (vlak achter de tongpunt) en de bovenste tandkasrichel (alveolen) (zie Figuur 1). Sibilanten of sisklanken zijn fricatieven waarbij er twee vernauwingen zijn: één vernauwing wordt gevormd door het nauwe kanaal tussen de tong en de tandkasrichel, de andere wordt gevormd door de tanden, waar de luchtstroom tegen aangeblazen wordt.

Figuur 2 is een MRI-afbeelding van de [s] in sok.

Stemhebbende fricatieven worden aan het begin van een woord of lettergreep verstemloosd in het Nederlands-Nederlands, en in mindere mate ook in het Belgisch-Nederlands. Het contrast in stemgeving tussen s en z is over het algemeen beter bewaard dan tussen f en v, en x en ɣ. Een stemloze realisatie van z wordt in het Standaardnederlands minder goed geaccepteerd dan de verstemloosde varianten van v of ɣ.

Zie Gussenhoven (1981); Van de Velde et al. (1996: 92); Smakman (2006: 216). De z wordt in Turkse en Marokkaanse etnolecten van het Nederlands stemhebbend en gedentaliseerd gerealiseerd. Deze variatie staat los van de regionale variatie wat betreft de stemhebbende of stemloze realisering van de z (Hinskens 2011a, Van Meel et al. 2013).

Toch wordt ook z aan het begin van een woord of lettergreep in toenemende mate verstemloosd, ook in het Belgisch-Nederlands.

Zie Van de Velde et al. (1996: 101); Verhoeven & Hageman (2007).

Tabellen 1-4 geven een aantal voorbeeldzinnen met s (Tabellen 1 en 2) en z (Tabellen 3 en 4) in verschillende fonologische contexten (aan het begin van een woord, tussen twee klinkers, en aan het einde van een woord) voor het Nederlands Nederlands (Tabellen 1 en 3) en Belgisch-Nederlands (Tabellen 2 en 4). De bijhorende spectrogrammen en geluidsbestanden worden telkens gegeven.

Gussenhoven (1981), Van de Velde et al. (1996), Smakman (2006), Rietveld & Van Heuven (2016), Hinskens (2011a), Van Meel et al. (2013).