De klankvorm van woorden en woordgroepen in verbonden spraak is aan variatie onderhevig. Een aantal van die processen werkt zowel in woorden als in woordgroepen. Die processen zijn assimilatie van stem, assimilatie van articulatieplaats, hiaatvermijding, degeminatie, palatisatie, deletie van /t/, en deletie van /n/. We geven hier een korte karakterisering van deze processen, die in de genoemde afzonderlijke paragrafen meer gedetailleerd behandeld worden.

Assimilatie van stem vindt bijvoorbeeld plaats in een geleed woord als opzet met de fonetische vorm ɔpsɛt, maar ook in de woordgroep ik zet, uitgesproken als Iksɛt. Er is hier sprake van Progressieve assimilatie van stem. In het werkwoord opdoen met de fonetische vorm ɔbdun is er daarentegen sprake van Regressieve assimilatie van stem, omdat hier de medeklinker p zich qua stemhebbendheid aanpast aan de volgende medeklinker d.

Nasale medeklinkers nemen de articulatieplaats over van een volgende obstruent, zoals de n van in- in het woord inpakker ɪmpɑkər en in de woordgroep in Polen ɪmpolən. Dit wordt Assimilatie van articulatieplaats genoemd.

Als twee klinkers op elkaar botsen in een geleed woord of een woordgroep, spreken we van een hiaat. Dat hiaat kan op een paar manieren vermeden worden. Als de eerste van de botsende klinkers een sjwa is, kan die sjwa worden gedeleerd, of er kan een n worden ingevoegd. Een derde mogelijkheid is de invoeging van een glottisslag als een medeklinker voor het woord dat met een klinker begint. Dit zien we in de volgende mogelijke uitspraken van de woordgroep het gekke is:

Als twee gelijke medeklinkers op elkaar botsen, is er sprake van een geminaat. Een dergelijk geminaat kan worden vereenvoudigd, zoals in de uitspraak van de volgende woorden:

We spreken dan van Degeminatie.

De uitspraak van alveolaire medeklinkers kan worden beïnvloed door een erop volgende j. Dit wordt Palatalisatie genoemd, omdat de articulatieplaats van de medeklinker dan verschuift in de richting van het palatum, het harde gehemelte. Deze vorm van assimilatie zien we in de volgende voorbeelden:

Een t in een cluster van medeklinkers kan in de uitspraak worden weggelaten: /t/-deletie. Het woord kastje bijvoorbeeld wordt doorgaans uitgesproken als kɑʃə: de t wordt niet uitgesproken, en de s staat dan voor de j, en wordt gepalataliseerd. Het weglaten van een t gebeurt zowel binnen gelede woorden als in woordgroepen; we spreken het woord kastje doorgaans uit als kɑʃə, en tandpasta als tɑmpɑsta, en het scheidbaar samengestelde werkwoord vastpakken kan zonder t worden uitgesproken, als vɑspɑkən.

Ook de n aan het eind van een prosodisch woord na een sjwa wordt door veel sprekers van het Nederlands niet uitgesproken. Zo kan het woord molen worden uitgesproken als molən of als molə, en pakken als pɑkə. Dit proces wordt aangeduid als n-deletie.

Woordcombinaties die frequent gebruikt worden kunnen gemakkelijk reductie ondergaan. Dit wordt geïllustreerd door de fonetische vormen van de woordgroepen in (4).

Bron: Ernestus 2000: 134-135).

Deze woordgroepen worden blijkens de syllabeverdeling – die de woordgrenzen niet respecteert - als één prosodisch woord gerealiseerd, en de klinker van en evenals de eerste klinker van alleen worden uitgesproken als een sjwa; de syllabeverdeling is aangegeven:

Een bekend geval van reductie van een frequent gebruikte woordgroep is de fonetische realisatie van de zin Ik weet het niet als kweenie kweni. Hier zijn de slot-t van weet en niet weggelaten, evenals het voornaamwoord het.

De toepassing van dergelijke fonologische processen wordt mede bepaald door de gebruiksfrequentie van het woord of de woordgroep, de spreekstijl, en de spreeksnelheid van de individuele spreker. Ook de context speelt een rol: naarmate een woord of woordgroep voorspelbaarder is in een bepaalde context, kan gemakkelijker gereduceerd worden zonder dat dit tot communicatieproblemen leidt.