Kwantitatief er kan ook zonder hoeveelheidsaanduiding gebruikt worden, zonder dat er sprake is van een nabepaling bij het antecedent (vergelijk [8.6.5.2]). Vergelijk (de (b) -zinnen in) de volgende zinsparen:

In het eerste lid van de nevenschikking waaruit deze zinnen bestaan, wordt telkens de onbepaalde constituent appels gebruikt om een onbepaalde hoeveelheid niet nader aangeduide appels te introduceren. In het tweede lid van 1a wordt naar diezelfde appels, die dus inmiddels als 'bekend' beschouwd worden, verwezen met een bepaalde constituent: de appels of die appels; in het tweede lid van 1b gebeurt dat eveneens met een bepaalde constituent: het persoonlijk voornaamwoord ze of het aanwijzend voornaamwoord die.

In het tweede zinspaar is de situatie anders: de woorden appels in het eerste en het tweede lid van 2a refereren niet aan dezelfde appels in de werkelijkheid: men kan niet dezelfde (individuele) appels die men de ene dag bij de groenteboer gekocht heeft, de volgende dag in de supermarkt kopen. Daarom wordt in 2a in het eerste én in het tweede lid een onbepaalde constituent (appels) gebruikt, ter introductie van twee verschillende verzamelingen appels. Wil men nu in het tweede lid een substantivische constituent vermijden - zoals in 1b vergeleken met 1a - dan gebruikt een gedeelte van de Nederlandstaligen, die we hier aanduiden met de ad-hoc-benaming 'x-sprekers', kwantitatief er met de functie van een onbepaalde constituent (zoals in zin 2b).

Voor een ander gedeelte van de Nederlandstaligen, hier de 'y -sprekers' genoemd (zie voor nadere informatie over deze beide groepen sprekers hieronder sub 3), is dit onmogelijk, omdat zij kwantitatief er alleen kunnen gebruiken in welbepaalde gevallen [8.6.5.2]. Zij zouden hier 2b door 3 vervangen:

Dat dit mogelijk is, komt doordat de betrokken constituenten op verschillende manieren geïnterpreteerd kunnen worden. Naast 2a met de onbepaalde constituent appels in het tweede lid, is namelijk ook een zin met die appels mogelijk (de appels klinkt minder gewoon, maar is niet ondenkbaar):

In 4 betekent die appels niet 'diezelfde individuele appels', maar 'diezelfde soort vruchten', abstracter geformuleerd: 'diezelfde categorie entiteiten'. Men kan stellen dat appels in 4 geïnterpreteerd wordt als een categoriale constituent, met een collectieve, niet-individuele betekenis, terwijl appels in het eerste lid van 2a en 2b opgevat wordt als een onbepaalde constituent, met een individuele betekenis. Naar categoriale constituenten kan immers verwezen worden met een persoonlijk of aanwijzend voornaamwoord, getuige 5:

Andere voorbeelden, waarvan de 'x-sprekers' de (a) -zinnen, de 'y-sprekers' de (b) -zinnen zouden gebruiken:

Met een ander geval hebben we te maken in de van 8 minimaal verschillende zinnen in 9:

In 9a wordt uitgedrukt dat de ik -persoon een willekeurige hoeveelheid vallende sterren ziet, maar niet noodzakelijkerwijs dezelfde als de met jij aangeduide persoon. Er, dat de functie heeft van een onbepaalde constituent, verwijst niet naar de gehele bepaalde constituent die vallende sterren, maar naar het gedeelte vallende sterren. Een parafrase van 9a is 10:

De betekenis van 9b is, dat de ik -persoon dezelfde vallende sterren ziet als de met jij aangeduide persoon; een parafrase is:

Zin 9b kan door 'x-' en 'y -sprekers' gezegd worden, zin 9a alleen door 'x -sprekers', omdat de 'y-sprekers' dit gebruik van kwantitatief er niet kennen. De 'y-sprekers' kunnen hier echter niet 9b gebruiken met de betekenis die 9a voor 'x-sprekers' heeft: ze verwijst dwingend naar die vallende sterren, niet alleen naar vallende sterren. Een 'y-spreker' die de betekenis van 9a wil uitdrukken, zal 10 moeten gebruiken, of bijv.:

Een vergelijkbaar geval is een zin als:

De 'x-spreker' drukt hiermee uit dat hij een onbepaald aantal van de tien gekochte appels heeft laten liggen. De 'y-spreker' kan niet hetzelfde uitdrukken door er door ze of die te vervangen: deze voornaamwoorden verwijzen dwingend naar tien appels, niet alleen naar appels. Om de gegeven betekenis van 13 uit te drukken moet de 'y-spreker' er in het tweede lid van de zin vervangen door appels, of er een hoeveelheidsaanduiding aan toevoegen (bijv. een paar).

Weer enigszins anders is het gesteld met een zin als:

Het verschil met 13 is dat het nu ook in het eerste lid van de zin om een onbepaald aantal appels gaat. Ook hier kan de 'y-spreker' er niet vervangen door ze of die: deze voornaamwoorden verwijzen hier uiteraard naar appels, maar dat kan hier alleen een onbepaalde constituent zijn, geen categoriale, wat in 2a een mogelijke interpretatie was. Immers in:

waar die appels in het tweede lid van de zin appels in het eerste lid vervangt, kan die appels alleen maar betekenen 'diezelfde individuele appels' en niet 'diezelfde soort vruchten (maar niet dezelfde individuele appels)' (vergelijk 2a).

Uit het bovenstaande blijkt dat het taalsysteem van de 'x -sprekers' 'rijker' is dan dat van de 'y-sprekers'. Het gebruik van kwantitatief er zonder hoeveelheidsaanduiding maakt het mogelijk een volkomen onbepaald aantal of onbepaalde hoeveelheids uit te drukken, zonder benaderende specificaties tussen 'weinig' en 'veel' (een paar, enkele, nogal wat, een heleboel, enz.). De vervangers van dit er: ze en die, zijn alleen bruikbaar als het antecedent ook als een categoriale constituent te interpreteren is. De in principe altijd mogelijke herhaling van (een deel van) het antecedent (zie bijv. 2a en 10) is vaak stilistisch minder fraai.

Tussen de categorieën 'x-sprekers' en 'y -sprekers' bestaat overigens een vloeiende overgang, in die zin dat de 'y-sprekers' het hier bedoelde kwantitatieve er veelal wel kennen en erkennen als standaardtaal, maar het niet of slechts in beperkte mate zelf gebruiken. Daarmee rekening houdend, kunnen we de geografische verdeling over het taalgebied als volgt beschrijven: de 'x -sprekers' zijn te vinden in België en in wat mindere mate in het zuidelijke deel van Nederland (tot en met het rivierengebied); de 'y-sprekers' in de rest van Nederland.