Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
1.1.3.2.7 De glottale fricatief h
Over de specificatie van de distinctieve kenmerken van h is er geen consensus, maar soms wordt de klank geclassificeerd als [+continuant].
De h heeft een extreem beperkte distributie: de klank komt enkel voor in aanzetten van één medeklinker zoals in (1). De h komt nooit voor in coda's of in complexe aanzetten (h wordt nooit voorafgegaan of gevolgd door een andere medeklinker, zelfs niet door s).
1heks , hand
De klank komt zowel in beklemtoonde als in onbeklemtoonde lettergrepen voor, maar wel veel minder in de laatste. Als gevolg daarvan komt h niet voor voorafgaand aan een sjwa, die altijd in onbeklemtoonde lettergrepen staat, met uitzondering van het woordje het dat als hət (in Vlaanderen) en ət kan worden uitgesproken. Doordat h niet voor sjwa voorkomt, treedt er ook geen klinkerreductie op in lettergrepen met h.
Na een heterosyllabische medeklinker (d.w.z. een medeklinker die tot een andere lettergreep behoort) kan h weggelaten worden, zoals in (2), maar dit is niet verplicht.
Trommelen & Zonneveld (1997).
2waarheid /ʋar.hεid/ [ʋar(h)εit]
Verder lezen
Articulatie
De h is een glottale fricatief, die gearticuleerd wordt bij de stemspleet of glottis (zie Figuur 1) en meestal gerealiseerd wordt als de stemhebbende ɦ.
Collins & Mees (1984: 162); Gussenhoven (1992); Booij (1995: 8); Verhoeven (2005: 243).
Fonetisch echter kan de Nederlandse h gedeeltelijk stemloos gerealiseerd worden.
Rietveld & Loman (1985).
Aangezien stemhebbendheid niet distinctief is voor h, kan de eigenlijke mate van stemhebbendheid variëren naargelang van de context.
Bij de articulatie van h (zie Figuur 1) neemt het spraakkanaal dezelfde vorm aan als bij de articulatie van de erop volgende klinker.
Zie Booij (1995: 8). De fonetische realisatie van een stemhebbende h kan daarom gezien worden als een breathy voiced variant van de volgende klinker (hip ɦɪp ~ ɪ̤ɪp)
Aangezien de stembanden de articulatoren zijn, kan er geen onderscheid gemaakt worden tussen de actieve en passieve articulator, zoals dat wel het geval is bij andere fricatieven (zie Figuur 1).
De andere glottale medeklinker, namelijk de glottisslag, die voorgesteld wordt als ʔ (zie Figuur 1), is geen foneem van het Nederlands, maar heeft allofoonstatus (d.w.z. komt enkel voor in bepaalde contexten).
Figuur 1. Schematisch beeld van de mond-keelholte met benamingen van articulatieplaatsen en bijhorende klassen van medeklinkers in het Nederlands (Bron: Rietveld & Van Heuven 2016: 76)
Akoestische informatie
Tabellen 1 en 2 geven een aantal voorbeeldzinnen met h in verschillende fonologische contexten (aan het begin van een woord en tussen twee klinkers) voor het Nederlands-Nederlands en Belgisch-Nederlands. De bijhorende spectrogrammen en geluidsbestanden worden telkens gegeven.
Tabel 1. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor /h/ in verschillende fonologische contexten in het Nederlands-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
genoeg hout om jaren achtereen te kunnen stoken woordinitieel
behalve succes intervocalisch
Tabel 2. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor /h/ in verschillende fonologische contexten in het Belgisch-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
van pas gesneden hout woordinitieel
behalve een stumper die Sam heette intervocalisch
Literatuur
Rietveld & Loman (1985), Gussenhoven (1992), Booij (1995), Collins & Mees (1996), Trommelen & Zonneveld (1997), Verhoeven (2005), Rietveld & Van Heuven (2016).
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taaladvies
    Dagenta
    Taalportaal
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Kathy Rys november 2020
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html;
    Interessante links