18.5.7.4.i Een infinitief zonder te
Verder lezen
1
Als het zelfstandig werkwoord in de werkwoordelijke eindgroep de vorm van
een infinitief zonder te heeft, staat die infinitief in de
regel aan het eind van de eindgroep. Zo kan lezen in
1 alleen aan het eind staan:
1Ik denk dat hij dat boek wel
meteen had willen gaan lezen.
Op deze regel bestaan echter uitzonderingen. De belangrijkste gevallen
behandelen we hieronder. Voor de combinatie van zijn +
infinitief zie
men
[18.5.4.15/i].
2
Bij de modale hulpwerkwoorden zullen, mogen,
moeten, kunnen en willen is
plaatsing van het zelfstandig werkwoord zowel aan het begin als aan het
eind van de eindgroep mogelijk, maar alleen als die eindgroep uit twee
werkwoorden bestaat (infinitief en persoonsvorm). (Vergelijk de
onderstaande voorbeelden 3 en
5 met de overige.) De voorkeur voor
één van beide volgordes (persoonsvorm - infinitief of infinitief -
persoonsvorm) is in de verschillende delen van het taalgebied niet dezelfde.
In de standaardtaal bestaat in het algemeen een duidelijke voorkeur voor de
volgorde persoonsvorm - infinitief (zoals in de (a) -zinnen).
In gesproken taal is de volgorde infinitief - persoonsvorm wat beter te
gebruiken dan in geschreven taal, al is deze volgorde in bepaalde gevallen
(vergelijk 3) als regionaal te beschouwen (d.w.z. als
kenmerkend voor het taalgebruik in het noorden en noordoosten van
Nederland). In de standaardtaal is de volgorde infinitief - persoonsvorm
verder in het algemeen gemakkelijker bruikbaar met infinitieven van
werkwoorden die ook als groepsvormend werkwoord gebruikt kunnen worden (zie
de voorbeelden 2,
4 en
6), dan met infinitieven die alleen
zelfstandig werkwoord kunnen zijn (zie
7 en
8). Duidelijke regels zijn echter
niet te geven. Voorbeelden zijn:
Als zullen de infinitief van proberen als
werkwoordelijke aanvulling heeft, is plaatsing van die infinitief vóór de
persoonsvorm óók mogelijk als hierna nog een infinitief met te
volgt, zodat de eindgroep uit drie werkwoorden bestaat. Vergelijk:
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Twee infinitieven die nevengeschikt verbonden zijn met behulp van
én... én... kunnen als aanvulling bij de hierboven
genoemde werkwoorden alleen maar links van de persoonsvorm staan:
Opmerking
Verdieping
Opmerking
In min of meer vaste combinaties zoals gaan slapen/slapen gaan zijn beide volgordes mogelijk. Vergelijk:
Opmerking
Verdieping
Opmerking
In de uitdrukking (wachten op) de dingen die komen gaan
staat de infinitief komen vrijwel altijd links van het
groepsvormende werkwoord gaan. Ook een zin als de volgende
is niet onmogelijk:
iJe weet maar nooit wat er nog
komen/gebeuren gaat.
Opmerking
Verdieping
Opmerking
In bevelen die door een infinitief uitgedrukt worden, komen van de
combinaties blijven met zitten/staan/liggen
beide volgordes voor:
3
Buiten de standaardtaal is vooropplaatsing van de infinitief van het
zelfstandig werkwoord in eindgroepen van twee werkwoorden ook bij andere
groepsvormende werkwoorden mogelijk. Enkele voorbeelden:
10Hij
beweerde dat hij niet komen
hoefde.regionaal
11En ik die
Hem zo bloeden zag...formeel
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |