Er bestaan in het Nederlands twee hoofdvormen van het werkwoord: de eerste hoofdvorm of het presens en de tweede hoofdvorm of het imperfectum of praeteritum.

De hoofdvormen worden direct afgeleid van het te vervoegen werkwoord, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen regelmatige en onregelmatige werkwoorden. Deze hoofdvormen worden in gedemonstreerd aan de eerste persoon enkelvoud.

Naast deze hoofdvormen, die ieder een 'tijd' uitdrukken, komen nog andere werkwoordstijden of tempora (meervoud van tempus) voor, die omschreven worden door middel van hulpwerkwoorden in combinatie met een voltooid deelwoord of/en een infinitief. Traditioneel worden aldus naar de vorm onderscheiden:

1. het presens (de onvoltooid tegenwoordige tijd, o.t.t.): ik werk, ik kom;
2. het imperfectum (de onvoltooid verleden tijd, o.v.t.): ik werkte, ik kwam;
3. het perfectum (de voltooid tegenwoordige tijd, v.t. t.): ik heb gewerkt, ik ben gekomen;
4. het plusquamperfectum (de voltooid verleden tijd, v.v. t.): ik had gewerkt, ik was gekomen;
5. het futurum (de onvoltooid tegenwoordig toekomende tijd, o.t.t.t.): ik zal werken, ik zal komen;
6. het futurum exactum (de voltooid tegenwoordig toekomende tijd, v.t.t.t.): ik zal gewerkt hebben, ik zal gekomen zijn;
7. het futurum praeteriti (de onvoltooid verleden toekomende tijd, o.v.t.t.): ik zou werken, ik zou komen;
8. het futurum exactum praeteriti (de voltooid verleden toekomende tijd, v.v. t.t.): ik zou gewerkt hebben, ik zou gekomen zijn

De tempora [3] t/m [8] worden samengestelde tijden genoemd.

Perfectum en plusquamperfectum bestaan uit het presens respectievelijk het imperfectum van de hulpwerkwoorden van tijd hebben of zijn (voor de keuze tussen die twee zie [2.3.2.8/iv]) plus het voltooid deelwoord van het te vervoegen werkwoord. (Soms wordt het voltooid deelwoord vervangen door een infinitief [18.5.2.1/ii].)

Het futurum wordt gevormd door combinatie van het presens van het hulpwerkwoord van tijd zullen en de infinitief van het te vervoegen werkwoord. Het futurum exactum is samengesteld uit: presens van zullen + infinitief van hebben of zijn + voltooid deelwoord van het te vervoegen werkwoord.

De laatste twee tempora worden op overeenkomstige wijze gevormd, zij het dat nu de imperfectumvormen van zullen gebruikt worden.

geeft een overzicht van de vorming van de acht onderscheiden werkwoordstijden.

Voor de volgorde van de werkwoordsvormen in de samengestelde tijden (bijv.: Ik zal hebben gewerkt/gewerkt hebben) zie [18.5.7].

Voor het presens en imperfectum van de regelmatige werkwoorden zie [2.3.2.8/ii]; voor het presens en imperfectum van de onregelmatige werkwoorden-a zie [2.3.2.8/iii]; voor het presens en imperfectum van hebben en zijn en van zullen zie [2.3.6].

Men dient in het oog te houden dat de 'werkwoordstijden' niet altijd een tijdsverhouding aanduiden, maar ook verschillende andere functies kunnen vervullen [2.4.8] [28.3.3].