Kan de bepaling van het klemtoonpatroon van afgeleide woorden met klemtoondragende suffixen cyclisch verlopen?

Dit is de aanname in het standaardwerk voor de klassieke generatieve fonologie, Chomsky & Halle (1968).

In zo’n analyse wordt het klemtoonpatroon van een woord als doctoraat met de morfologische structuur [[doctor]###N### aat]###N### als volgt berekend, door de regel voor Hoofdklemtoon cyclisch toe te passen:

De veronderstelling is dat als op een nieuwe cyclus hoofdklemtoon wordt toegekend, de al aanwezige klemtonen met één graad worden verlaagd. De klemtoon op de lettergreep doc wordt daardoor secundair. Dit levert het juiste klemtoonpatroon dòctoráát op. Dit patroon kan echter ook worden verkregen zonder cyclische toepassing van regels: hoofdklemtoon op de laatste, superzware syllabe, en secundaire klemtoon overeenkomstig de ritmische regel van Klemtoonafwisseling en het Hangmat-principe. De tweede optie doet een betere voorspelling voor woorden als piraterij. Bij cyclische klemtoontoekenning wordt eerst aan de laatste syllabe van piraat klemtoon van de 1e graad toegekend, en op de tweede cyclus wordt deze klemtoon verlaagd: piràteríj. Maar het klemtoonpatroon pìrateríj is het meest gebruikelijke patroon, en dat wordt voorspeld door niet-cyclische toepassing van de regel voor Hoofdklemtoon, in combinatie met het Hangmat-principe dat een secundaire klemtoon op de eerste syllabe voorspelt.

Zie Kager (1989: 290) en Booij (1995: 105-109) voor een bespreking van deze kwestie.

Het aan het Franse woorden ontleende suffix -erie, dat niet eindigt op een superzware syllabe, draagt toch klemtoon op de laatste syllabe, zoals in het Frans. Dit is overgenomen in het Nederlands, zoals blijkt uit woorden als parfumeríé en pikanteríé. Ook het suffix -ie in woorden als psychologíé en democratíé draagt klemtoon.

Woorden met de Latijnse suffixen -icus en -ica zoals fanáticus en eróica hebben klemtoon op de voor-voorlaatste syllabe, net zoals woorden als Amerika.

Het suffix -isch is ook bijzonder: ook al bevat het een superzware syllabe, toch valt de klemtoon er niet op het suffix, maar op de syllabe ervoor, zoals in algebráïsch en afgódisch. Dit is een bijzonder suffix, niet van Romaanse, maar van Germaanse oorsprong.

Zie Heynderickx & van Marle (1994).