Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.4.2.2.2.1 Het achtervoegsel -ing
Het achtervoegsel, of suffix, -ing wordt gevoegd achter werkwoorden. De klemtoon van het basiswoord wordt daarbij bewaard. Het procedé is productief voor de vorming van substantieven die een handeling of gebeurtenis (nomina actionis) aanduiden. De betekenis van de afleidingen op -ing is vergelijkbaar met (maar niet geheel gelijk aan) die van gesubstantiveerde infinitieven. Voorbeelden die een handeling aanduiden zijn:
1benoeming, kaping, misvatting, ontmoeting, opruiming, verkoping, vernauwing, vorming, wandeling, werking.
In woorden als verschijning en verwording wordt geen handeling, maar een gebeurtenis aangeduid. Bij deze substantieven heeft het basiswerkwoord namelijk geen Agens als argument, en is er dus geen sprake van een handeling.
Vrij veel afleidingen met -ing kunnen ook als concreet substantief gebruikt worden. Zo kan het in studies van woordvorming veel voorkomende woord afleiding niet alleen een abstracte betekenis hebben ('het afleiden' als procedé), maar ook een concrete ('een bepaald woord' als resultaat van een woordvormingsprocedé). Concreet kunnen bijv. ook zijn de woorden leiding (bijvoorbeeld voor gas), sluiting (van een jas), en vereniging. Andere volgens dit procedé gevormde afleidingen zijn uitsluitend concreet, bijv. leuning, rekening, voering, en woning.
Verder lezen
Andere betekenissen
Naast de betekenis van ‘handeling’ of ‘gebeurtenis’ kunnen een aantal andere betekenissen met een substantief op -ing verbonden worden. Ze zijn metonymisch verbonden met de betekenis ‘handeling/gebeurtenis’, zoals de volgende voorbeelden illustreren:
Zie Devos (1990) en Moerdijk (1990) voor de semantiek van deze substantieven.
2instrument: koppeling, sluiting
resultaat: tekening, vertaling
collectief agens: leiding, regering
plaats: woning, monding
materiaal: kleding, stoffering
Een individueel substantief op -ing kan dus polyseem zijn, en bijvoorbeeld zowel de handeling als het resultaat van de handeling benoemen, zoals het geval is bij het woord vertaling. Bij metonymie wordt een woord gebruikt voor iets dat te maken heeft met het door dat woord aangeduide. Bij een handeling kan bijvoorbeeld een instrument gebruikt worden, zoals bij koppelen en sluiten, en de woorden koppeling en sluiting kunnen dan ook gebruikt worden om het instrument van de handeling aan te duiden. Bij de handeling van regeren, regering, is er een handelende instantie betrokken die de handeling uitvoert, en daarom kan het woord regering gebruikt worden voor die instantie.
Metonymie als bron van polysemie is niet uniek voor substantieven op -ing. We vinden deze polysemie ook bij nominalisaties op -erij zoals brouwerij en smederij, die de plaats van de handeling van het brouwen respectievelijk smeden aanduiden.
Een voorbeeld van gebruik van het woord brouwerij met handelingsbetekenis is De installatie van het hopkruid die in de brouwerij van bier wordt gebruikt.
Concurrentie met andere vormen van nominalisatie
Bij de nominalisatie van werkwoorden kan er concurrentie zijn tussen afleiding met het productieve suffix -ing en andere, onproductieve vormen van nominalisatie. De vorming van het substantief op -ing kan doordoor geblokkeerd worden, zoals in de volgende voorbeelden:
Tabel 1. Blokkering van -ing-nominalisatie
werkwoord nominalisatie nominalisatie op -ing
geven gave *geving
komen komst *koming
strijden strijd *strijding
Soms komen beide vormen van nominalisatie voor, maar dan met verschil in betekenis:
Tabel 2. Betekenisdifferentiatie bij nominalisaties
werkwoord nominalisatie nominalisatie op -ing
beleven belevenis beleving
betogen betoog betoging
roepen roep roeping
spelen spel speling
verbinden verbintenis verbinding
Nominalisatie van ongelede werkwoorden vs. nominalisatie van samenkoppelingen en samenstellende afleidingen
De vorming van nomina actionis met -ing kent ruimere toepassingsmogelijkheden als het basiswoord een afleiding of een samenkoppeling is dan wanneer het ongeleed is, zoals de voorbeelden in de tabel hieronder laten zien:
Tabel 3. Suffigering met -ing
ongeleed werkwoord afleiding op -ing geleed werkwoord afleiding op -ing
drijven *drijving verdrijven verdrijving
groeten *groeting begroeten begroeting
kennen *kenning herkennen herkenning
samenkoppeling
duren *during voortduren voortduring
nemen *neming deelnemen deelneming
schrijven *schrijving afschrijven afschrijving
volgen *volging navolgen navolging
Voorbeelden van samenstellende afleidingen met dit suffix zijn: gebruikmaking, handreiking en beslaglegging. Hier wordt het proces van suffigering met -ing gecombineerd met het proces van samenstelling.
Met deze samenstellende afleidingen correspondeert soms, maar niet altijd een samenkoppeling; in plaats daarvan zijn er soms wel corresponderende werkwoordelijke uitdrukkingen:
In Vlaamse en andere zuidelijke dialecten komt doening wel voor als woord voor 'boerenerf', zie de Database voor de Zuidelijk-Nederlandse dialecten  en daarnaast ook voor 'zaak' en 'winkel'.
Tabel 4. Samenstellende afleidingen met -ing
substantief op -ing samenkoppeling samengesteld woord op -ing
*barsting losbarsten losbarsting
*doening boetedoen boetedoening
*geving kennisgeven kennisgeving
*koming tegemoetkomen tegemoetkoming
*legging vastleggen vastlegging
- eerstesteenlegging
*making kennismaken kennismaking
*schelding kwijtschelden kwijtschelding
werkwoordelijke uitdrukking
*neming in gebruik nemen ingebruikneming
*treding in dienst treden indiensttreding
zonder bestaande uitdrukking
*legging grondlegging
*zoeking huiszoeking
*voering penseelvoering
Bij de werkwoorden gaan, slaan en staan komen in het geheel geen afleidingen op -ing voor, met uitzondering van het woord opstanding (bij opstaan). Bij ongelede werkwoorden kunnen wel altijd nomina actionis gevormd worden door middel van de infinitiefvorm van het werkwoord.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links