Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
30.3.4 Aspectualiteit met betrekking tot tijdsbepalingen
Verder lezen
In principe kan men iedere zin aanvullen met een duratieve (zie voorbeeld 1 hieronder) of terminatieve (zie 2 en 3) tijdsbepaling. Een duratieve tijdsbepaling, bijvoorbeeld urenlang of dagenlang, duidt de tijdsduur aan waarvoor de in de zin tot uitdrukking gebrachte situatie geldt:
1Doornroosje sliep jarenlang. (duratief)
Een terminatieve tijdsbepaling, bijvoorbeeld in een uur/in een paar minuten of binnen drie minuten, specificeert de tijdsspanne waarin het door de zin uitgedrukte gebeuren zich voltrekt:
2Charlie Chaplin struikelde binnen een seconde over een steen. (terminatief)
3De soldaat stierf binnen twee dagen aan zijn verwondingen. (terminatief)
Niet iedere combinatie van een zin met een tijdsbepaling (duratief of terminatief) is echter correct in de bovengenoemde interpretatie van de betreffende bepalingen.
Zinnen die een situatie met een inherent eindpunt weergeven, dat wil zeggen zinnen met terminatief aspect, treden bij voorkeur op in combinatie met een terminatieve tijdsbepaling, zodat de aspectualiteit van de hele zin inclusief de tijdsbepaling terminatief blijft. We zeggen dan dat het buitenaspect terminatief is. Worden ze gecombineerd met een duratieve tijdsbepaling, dan veroorzaakt dit een herhalingsbetekenis. Dergelijke zinnen drukken uit dat de in de zin weergegeven gebeurtenis bij herhaling plaatsvindt en hebben derhalve duratief buitenaspect. Bij sommige, moeilijk herhaalbare gebeurtenissen zoals in 5, levert dat een merkwaardig resultaat op.
4Charlie Chaplin struikelde urenlang over een steen. (duratief)
5De soldaat stierf maandenlang aan zijn verwondingen. (duratief)
Zin 4 heeft de betekenis 'Charlie Chaplin struikelde bij herhaling over een steen'. Er is dus sprake van verschillende keren dat Charlie Chaplin struikelde. Deze herhalingslezing wordt veroorzaakt door het feit dat een zin met terminatief binnenaspect (de zin Charlie Chaplin struikelde over een steen is terminatief) een duratieve tijdsbepaling bevat. Ook zin 5 heeft deze herhalingsbetekenis. Gezien het feit dat 'sterven' echter een gebeurtenis is die normaliter niet herhaald kan worden, doet deze zin vreemd aan. Men kan hem alleen in een minder voor de hand liggende context gebruiken.
Omgekeerd geldt ook dat zinnen die een situatie zonder inherent eindpunt weergeven, dat wil zeggen zinnen met duratief aspect, juist bij voorkeur optreden in combinatie met een duratieve tijdsbepaling, zodat het buitenaspect van de zin ook duratief is. Wordt in deze zinnen toch een terminatieve tijdsbepaling als in een paar minuten gebruikt, dan veranderen ze van betekenis: ze krijgen een inchoatieve betekenis.
6Doornroosje sliep in een paar minuten. (terminatief)
Zin 6 is een combinatie van duratief binnenaspect (de zin Doornroosje sliep is duratief) met een terminatieve tijdsbepaling. Dit veroorzaakt een inchoatieve lezing. De zin heeft een betekenis die geparafraseerd kan worden met 'Doornroosje viel binnen een paar minuten in slaap'. In een paar minuten geeft hier de tijdsspanne aan waarbinnen het gebeuren een aanvang neemt. Het buitenaspect van zin 6 is derhalve terminatief.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links