Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
1.5.2.3 Hiaatvermijding
Als een woord dat eindigt op een klinker wordt gevolgd door een woord dat met een klinker begint, is er sprake van een botsing van twee klinkers, een hiaat. Dat hiaat kan op een paar manieren worden vermeden. Als het eerste woord eindigt op een sjwa, kan die sjwa worden weggelaten. De woordcombinatie wordt dan gesyllabificeerd als één prosodisch woord, zoals blijkt uit de syllabeverdeling:
1het gekke is
ət.xɛ.kɪs
de avond
da.vɔnt
rode aarde
ro.da:r.də
Als de eerste klinker geen sjwa is, kan tussen beide klinkers een glijklank worden gehoord; dat geldt zowel voor gelede woorden als voor woordgroepen:
Zie Berendsen & Den Os (1987).
2zee-arend
zejarənt
twee-en-twintig
twejəntwɪntəx
die avond
dijavɔnt
Marie eet
marijet
Ik doe het werk
ɪkduwətwɛrk
De overgangsklank in deze gelede woorden en woordgroepen hoeft niet beschouwd te worden als een ingevoegde glijklank, maar kan gezien worden als het effect van coarticulatie: de glijklank is een tussenfase in de overgang van de ene klinker naar de andere.
Zie Van Heuven & Hoos (1991).
Als een woord met een finale sjwa wordt gevolgd door een enclitisch woord dat met een klinker begint, is het ook mogelijk om een n in te voegen na de sjwa:
Booij (1996a: 227)
3het gekke is
ətxɛkənɪs
wilde het
wɪldənət
wilde-ie
wɪldəni
dat je het
dɑtjənət
In de zin Zij kochten ’t wordt een hiaat vermeden door geen n-deletie toe te passen op kochten, en het gedeelte kochten’t uit te spreken als kɔx.tə.nət. De slot-n van kochten blokkeert de optie van sjwa-deletie: de uitspraak kɔx.tət is alleen mogelijk voor kocht het.
Een laatste mogelijkheid om een hiaat te vermijden is de invoeging van een glottisslag tussen de twee klinkers. Zo kan het gekke is ook worden uitgesproken als ətxɛkəˀɪs.
Sjwadeletie in poëzie
Verdieping
Sjwadeletie in poëzie
In poëzie wordt een prevocalische sjwa soms weggelaten ter wille van het metrum van een versregel. Deze sjwadeletie wordt in het Liedboek (van de Protestantse Kerken in Nederland) aangegeven door een verbindingsboogje onder de desbetreffende lettergrepen; hier is de te verdwijnen sjwa gecursiveerd):
iuw machtig heil, zo maakt Ge uw vijand stil
Lied 8: 3, regel 3
Want op de aarde is wijd en zijd (Lied 8a: 6, regel 3)
Zij roepen God niet aan, zij roven de eer
Lied 14: 3, regel 4
Zijn woord is waar en zuiver te allen tijde
Lied 18: 9, regel 2
Woordinterne sjwadeletie kan ook gebruikt worden om te zorgen dat woorden passen in het metrum van een versregel, zoals de volgende voorbeelden uit het Liedboek laten zien (de gecursiveerde sjwa wordt weggelaten):
iiuw wonderen zingend eren
Lied 26,vers 3, regel 4
Die heimelijk, met een mond vol vrede
Lied 28, vers 2, regel 3
Op de wateren wijd en zijd
Lied 29, vers 2, regel 1
Maar nauwelijks hield Gij U verborgen
Lied 30, vers 3, regel 7
Bij de woorden heimelijk en nauwelijks valt na sjwa-deletie een syllabegrens voor de l: hɛim.lək, nɔuw.ləks. Er ontstaat dus geen complexe aanzet.
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij oktober 2020
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html;
    Interessante links