Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
5.3.4.3.ii In toevallig wederkerende verbindingen
Verder lezen
Bij werkwoorden die geregeld wederkerend voorkomen, worden de zelf -vormen alleen gebruikt als het wederkerend voornaamwoord beklemtoond is. Het gaat hier om werkwoorden als wassen, scheren, aankleden, bezeren, verwonden (met een wederkerend voornaamwoord als lijdend voorwerp); verschaffen (met meewerkend voorwerp); inschenken (met bepaling van belang). Voorbeelden (vergelijk [5.3.4.2/ii]):
1Heb je alleen jezélf aangekleed, zonder je broertje te helpen?
2Omdat niemand het voor hem deed, schonk hij zichzélf maar een borrel in.
Als het wederkerend voornaamwoord op de eerste zinsplaats staat of lid van een nevenschikking is, worden altijd zelf -vormen gebruikt:
3Zichzelf verschafte hij de grootste vreugde.
4Ze waste zichzelf en haar broertje.
Bij andere werkwoorden en verbindingen met een werkwoord bestaat een sterke voorkeur voor de zelf-vormen, ongeacht de klemtoon. Voorbeelden:
5Hij heeft zichzelf ontslag gegeven.
6Zoiets mag je jezelf toch wel toestaan.
7Ik heb mezelf op de televisie gezien.
8Hij schold zichzelf uit, omdat hij zo stom geweest was.
9Zij vindt zichzelf heel knap.
In de zinnen 5 t/m 9 zijn de neutrale vormen uitgesloten of vrijwel uitgesloten. Toch zijn er wel soortgelijke zinnen te bedenken waarin onbeklemtoonde neutrale vormen mogelijk zijn, bijv.:
10Ik zie me al op de televisie!
11Hij achtte zich daartoe volkomen in staat.
Zie voor een aantal van deze gevallen ook [2.2.4/3] en [2.2.4/4].
In voorzetselconstituenten komen alleen neutrale vormen voor als het voorzetsel lokale betekenis heeft en het wederkerend voornaamwoord onbeklemtoond is [5.3.4.2/ii]. In beklemtoonde positie verschijnen zelf -vormen:
12A: Wat zien jullie voor je staan? B: Voor mezélf zie ik een robot, maar voor mijn buurman een marsmannetje.
Na andere voorzetsels worden, op een enkele uitzondering na, uitsluitend zelf-vormen gebruikt, die ook altijd min of meer beklemtoond zijn. Voorbeelden:
13Ik hoefde hem niets te vragen, hij deed het uit zichzelf.
14Ik vertrouw alleen op mezelf.
15Altijd dacht ze aan zichzelf.
16Waarom moeten we altijd voor onszelf opkomen?
17Gaan jullie nu eerst eens bij jezelf te rade.
18Dat probleem moet ieder voor zichzelf oplossen.
19Dat is een geval op zichzelf.
In 18 is ook ieder voor zich mogelijk. De uitdrukking op zichzelf in de betekenis 'los van iets anders' (zoals in 19) komt ook voor in de vorm op zich.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links