Door toevoeging van het achtervoegsel -loos aan een substantief worden adjectieven gevormd met als betekenis 'zonder het door het basiswoord aangeduide'. Voorbeelden van dit productieve type zijn:

In een aantal afleidingen met een basiswoord dat op een medeklinker eindigt, treedt vóór het achtervoegsel een sjwa op, zoals in

Een tussenklank is in elk geval uitgesloten als het basiswoord op l, r of op een sjwalettergreep eindigt, bijv.

We vinden verder een allomorf op -er van het basiswoord in woorden als bladerloos en kinderloos.

De verbindingsklank -s- komt voor in bijv.:

In de volgende woorden treedt -en op als verbindingselement; het kan ook als een meervoudsuffix worden opgevat:

Soms bestaan er twee vormen naast elkaar, met betekenisverschil. Meestal hebben de varianten met sjwa een figuurlijke betekenis, die zonder sjwa een letterlijke:

Naast belangeloos 'onbaatzuchtig', bijv. in: zijn belangeloze medewerking, heeft dit adjectief ook een letterlijke betekenis ‘onbelangrijk’. De vorm werkeloos wordt gebruikt zowel in de betekenis 'zonder werk, geen werk hebbend' als in de betekenis 'zonder iets te doen' (bijv. werkeloos toezien). De vorm werkloos 'zonder werk' is de gewone vorm in geschreven taal.

Niet tot het productieve procedé met een substantief als basiswoord behoren woorden als bewusteloos, afgeleid van het adjectief bewust, en adjectieven met een werkwoord als basiswoord, zoals duldeloos en reddeloos. Bij een aantal van dit soort adjectieven ontbreekt een basiswoord, zoals bij:

Het achtervoegsel -loos vormt een zelfstandig prosodisch woord. Het krijgt daarom secundaire klemtoon, terwijl de hoofdklemtoon op het basiswoord ligt, zoals in bódemlòòs. Als er nog een suffix aan wordt toegevoegd, kan de hoofdklemtoon op -loos komen te liggen, zoals in troostelóósheid. Woorden met dit achtervoegsel kunnen ook weglating van een van de identieke suffixen ondergaan, zoals in oever- en zouteloos.