24.3.1.1 De leden zijn zinnen
Verder lezen
1
In(24.1, sectie 1)
is vermeld dat taalelementen, willen ze in nevenschikkend verband gecombineerd kunnen worden,
gelijkwaardig moeten zijn. Hiermee wordt allereerst bedoeld dat de leden van een nevenschikking
syntactisch gelijkwaardig zijn: ze moeten elk afzonderlijk de functie van het geheel kunnen
vervullen. (Voor een uitzondering met betrekking tot bepaalde nevenschikkingen met
hetzij
: zie(25.10.2.3.2, sectie b).)
Voor zinnen betekent dit dat twee of meer zelfstandige zinnen met voor-pv
(hoofdzinnen) en twee of meer afhankelijke zinnen met achter-pv (bijzinnen)
wel nevengeschikt verbonden kunnen worden, maar een hoofdzin en een bijzin
in het algemeen niet. Vergelijk bijv.:
1Er is regen voorspeld
en de voorstelling gaat niet
door.
2Omdat
er regen voorspeld is en omdat er geen overdekte
tribunes zijn, gaat de voorstelling niet door.
3Omdat er
regen voorspeld is en de voorstelling gaat/gaat de
voorstelling niet door.uitgesloten
Bijzinnen ingeleid door als,
wanneer of indien kunnen echter wel nevengeschikt
verbonden worden met een afhankelijke zin met voor-pv. Naast
4a (met of zonder weglating van
als in het tweede lid) is immers ook
4b mogelijk:
Andere voorbeelden met dezelfde structuur als
4b (zie
ook
[21.2.2.2/3]):
5Wanneer de operatie achter de rug
is en de serie vertaalwoordenboeken is compleet, is
er misschien de mogelijkheid voor een herziene herdruk van het verklarende
woordenboek.
6Als je in de buurt bent
en je hebt niets anders te doen, kom dan eens
langs.
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Niet in alle gevallen waarin een bijzin gevolgd wordt door en
en een (andere) afhankelijke zin met voor-pv, is er sprake van
nevenschikking. In gevallen als i
en ii, waarin de zin na
en (dat ook weg kan blijven) op lagere toon wordt
uitgesproken - hier typografisch weergegeven door parenthesestrepen -, is
de betrokken zin een tussenzin, die niet nevengeschikt is aan de
voorafgaande bijzin:
iOmdat er regen voorspeld is -
(en) er zijn geen overdekte tribunes - gaat de voorstelling niet
door.
iiHoewel er mooi weer voorspeld
is - (en) er is geen reden om aan die voorspelling te twijfelen - gaat
de voorstelling toch niet door.
2
Maar ook niet alle zelfstandige zinnen kunnen tot nevenschikkingen
gecombineerd worden. Vergelijk bijv.:
7Steven speelt met zijn trein en
Marilou leest een boek.
8Speelt Steven met zijn trein en
leest Marilou een boek?
9Speelt
Steven met zijn trein? en Marilou leest een boek.uitgesloten
Zin 9 is uitgesloten omdat de leden een verschillende
communicatieve functie hebben: het eerste is een vraag, het tweede een mededeling. Dat de leden
de functie van het geheel niet kunnen vervullen blijkt uit de onmogelijkheid om 9 als een samengestelde bijzin in een zin te integreren, wat
wel mogelijk is voor 7 en 8:
10Hij zegt dat Steven met zijn
trein speelt en dat Marilou een boek leest.
11Hij vraagt of Steven met zijn
trein speelt en of Marilou een boek leest.
12Hij zegt
dat Steven met zijn trein speelt en of Marilou een boek
leest.uitgesloten
13Hij vraagt
of Steven met zijn trein speelt en dat Marilou een boek
leest.uitgesloten
In bijzondere vormen van nevenschikking kunnen soms wel communicatief
ongelijkwaardige zinnen als leden optreden. Deze worden behandeld
in
[26].
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |