Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
18.5.4.18 Besluiten, beweren, denken, eisen, geloven, hopen, verlangen, vermogen, verzuimen, vrezen, zeggen
Verder lezen
De werkwoorden besluiten, beweren, denken, eisen, geloven, hopen, verlangen, vermogen, verzuimen, vrezen en zeggen worden verbonden met een infinitief met te. Het getalsonderwerp van het groepsvormend werkwoord is vrijwel altijd tevens het geïmpliceerd onderwerp van de infinitief. Alleen als zeggen de betekenis 'opdragen' heeft, is het meewerkend voorwerp van zeggen het geïmpliceerd onderwerp van de infinitief (zie voorbeeld 13).
Het werkwoord vermogen ('kunnen') is verplicht groepsvormend, zowel in onvoltooide als in voltooide tijden. In het laatste geval wordt een vervangende infinitief gebruikt.
1aIn dat geval kan niet bepaald worden of het desbetreffende suffix het hoofdaccent naar zich toe vermag te trekken.formeel
bIn dat geval kan niet bepaald worden of het desbetreffende suffix vermag het hoofdaccent naar zich toe te trekken.uitgesloten
2aOmdat niemand de relevantie hiervan heeft vermogen in te zien, laat ik dit verder buiten beschouwing.formeel
bOmdat niemand heeft vermocht de relevantie hiervan in te zien, laat ik dit verder buiten beschouwing.uitgesloten
De andere werkwoorden zijn niet-verplicht groepsvormend. In het algemeen komen ze alleen in onvoltooide tijden groepsvormend voor en bestaat er ook daar een lichte voorkeur voor niet-groepsvormend gebruik, dus zoals in de (b) -zinnen hieronder. Voorbeelden:
3aAls de koningin het ontslag van het kabinet besluit te aanvaarden, moeten er nieuwe verkiezingen komen.groepsvormend
bAls de koningin besluit het ontslag van het kabinet te aanvaarden, moeten er nieuwe verkiezingen komen. niet-groepsvormend
4aIk hoor dat hij er niets van beweert te weten. groepsvormend
bIk hoor dat hij beweert er niets van te weten. niet-groepsvormend
5aHij zegt dat hij het probleem wel denkt te kunnen oplossen. groepsvormend
bHij zegt dat hij wel denkt het probleem te kunnen oplossen.niet-groepsvormend
6aToen hij de kraanvogels eiste te mogen fotograferen, werd dat geweigerd. groepsvormend
bToen hij eiste de kraanvogels te mogen fotograferen, werd dat geweigerd. niet-groepsvormend
7aMen zegt dat zij die taak gelooft te kunnen volbrengen. groepsvormend
bMen zegt dat zij gelooft die taak te kunnen volbrengen.niet-groepsvormend
8aHet spreekt vanzelf dat ze het hopen te overleven. groepsvormend
bHet spreekt vanzelf dat ze hopen het te overleven. niet-groepsvormend
9aDe directeur zei dat hij haar verlangde te spreken. groepsvormend
bDe directeur zei dat hij verlangde haar te spreken. niet-groepsvormend
10aHij dacht dat ik de olie verzuimde te verversen. groepsvormend
bHij dacht dat ik verzuimde de olie te verversen. niet-groepsvormend
11aAangezien ik haar daar vreesde te zullen ontmoeten, ben ik nooit meer naar een concert gegaan.groepsvormend
bAangezien ik vreesde haar daar te zullen ontmoeten, ben ik nooit meer naar een concert gegaan. niet-groepsvormend
12aHoewel hij het geld op de bank zegt te hebben, moet ik dat eerst nog zien. groepsvormend
bHoewel hij zegt het geld op de bank te hebben, moet ik dat eerst nog zien. niet-groepsvormend
13aToen hij haar voor de tweede keer de rommel zei op te ruimen, werd ze kwaad. (zeggen = 'opdragen') groepsvormend
bToen hij haar voor de tweede keer zei de rommel op te ruimen, werd ze kwaad.niet-groepsvormend
Bij 13 is er een duidelijker voorkeur voor niet-groepsvormend gebruik.
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Om semantische redenen zijn de gebruiksmogelijkheden van eisen + infinitief beperkt. Behalve met mogen, zoals in zin 6, kan het bijv. ook voorkomen met worden (hulpwerkwoord van het passief):
iHij eiste te worden toegelaten.
Een enkele keer kunnen de genoemde werkwoorden ook in voltooide tijden groepsvormend gebruikt worden, maar dan niet met een vervangende infinitief zoals bij vermogen, maar altijd met een voltooid deelwoord (het gaat dan om het zogenaamde quasi-groepsvormende gebruik). Zo is voor veel taalgebruikers een zin als 14a aanvaardbaar, naast een niet-groepsvormende als 14b; groepsvorming zoals in 14c is in ieder geval uitgesloten:
14aHij dacht dat ik de olie verzuimd had te verversen.
bHij dacht dat ik verzuimd had de olie te verversen.
cHij dacht dat ik de olie had verzuimen te verversen.uitgesloten
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links