Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.4.3.7 Woordgroep + substantief
Woordgroepen kunnen optreden als linkerdeel van een substantivische samenstelling. We vinden bijvoorbeeld de volgende typen woordgroepen in zulke samenstellingen:
Tabel 1. Woordgroepen als linkerdeel van een substantivische samenstelling
Naamwoordelijke constituent als linkerdeel
adjectief + substantief [kortebaan]schaatser, [openlucht]museum, [warmwater]kraan
telwoord + substantief [anderhalvemeter]samenleving, [derdewereld]winkel, [vierkleuren]potlood
substantief + adpositie + substantief [glas-in-lood]raam, [huis-aan-huis]blad, [nek-aan-nek]race
Nevenschikking als linkerdeel
substantief-en-substantief [kat-en-muis]spel, [peper-en-zout]stel
substantief-substantief-en-substantief [huis-tuin-en-keuken]middel, [keel-neus-en-oor]arts
Voorzetselconstituent als linkerdeel
[buitenboord]motor, [onderwater]camera, [onderzee]boot
Werkwoordelijke nevenschikking als linkerdeel
[gooi-en-smijt]film, [laad-en-los]kade
Adjectivische constituent als linkerdeel
bijwoord + adjectief [bijna-dood]ervaring
adjectief + complement [ver-van-mijn-bed ]show
adjectief + zinscomplement [blij-dat-ik-brei]boek, [klaar-terwijl-u-wacht]-hakkenbar
Zin als linkerdeel
[God-is-dood]theologie, (de) [wie-heeft-het-gedaan]vraag
We zien aan de verbogen vorm van het adjectief korte in de samenstelling kortebaanschaatser dat het linkerdeel een woordgroep is, want binnen een samenstelling treedt geen verbuiging van adjectieven op. Evenzo zien we in de samenstelling tweecomponentenlijm dat er overeenkomst is in getal tussen telwoord en substantief, eveneens een kenmerk van woordgroepen. Er zijn echter ook woordcombinaties die zich in dit opzicht niet als woordgroepen gedragen, zoals telwoord + substantief:
1[drieweg]stekker, [eenmans]bedrijf, [meerkeuze]vraag, [tweeletter]woord, [tweevlaks]vulling
Als bijvoorbeeld het linkerdeel van tweeletterwoord een woordgroep zou zijn geweest, dan hadden we de vorm tweeletterswoord verwacht. In dit geval is er dus sprake van een samenstelling (tweeletter) binnen een samenstelling. We spreken dan van een samenstellende samenstelling.
Een aparte categorie wordt gevormd door samenstellingen met een gebiedende of aansporende zin als linkerdeel:
2[ban-de-bom]-demonstratie
[blijf-van-mijn-lijf]-huis
[doe-het-zelf]-winkel
[kijk-mij-nou]-cultuur
[lach-of-ik-schiet]-show
Literatuur
Hoeksema (1988), Pascual & Janssen (2004), Pascual (2014).
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links