5.5.6.2 Het gebruik
Verder lezen
1
Op de meeste punten komt het gebruik van de niet-zelfstandige bezittelijke
voornaamwoorden van de tweede persoon overeen met dat van de persoonlijke
voornaamwoorden van de tweede persoon. Dit geldt met name voor het gebruik
van de je-, u- en ge-vormen
(vergelijk
[5.2.4.2/1]). De 'vertrouwelijkheidsgraad' van jullie
is dezelfde als die van het gelijkluidende persoonlijke voornaamwoord,
jouw komt wat dat betreft overeen met jij en
jou (tegenover je).
De gereduceerde vorm je komt zowel in geschreven als in
gesproken taal voor.
2
Evenals bij de persoonlijke voornaamwoorden bestaat er bij de bezittelijke
naast jullie een meervoudig je, dat eigenlijk
niet goed in schema 5.9 te plaatsen is, omdat
het alleen gebruikt wordt in posities die specifiek zijn voor de
ongereduceerde vormen, waarin ook jullie kan voorkomen. Het
meervoudige je wordt uiteraard alleen gebruikt bij duidelijke
verwijzing naar meer dan één persoon. Bij het bezittelijke voornaamwoord is
die verwijzing vaak duidelijk doordat er in dezelfde zin een persoonlijk
voornaamwoord jullie staat. Volgt het bezittelijk
voornaamwoord direct op het persoonlijk voornaamwoord, dan heeft het
bezittelijke je om redenen van welluidendheid de voorkeur.
Vergelijk:
3a
Bij het gebruik van het enkelvoudige je of jouw
speelt (net als bij het gebruik van het meervoudige jullie of
je) de factor welluidendheid een rol. Na een voorafgaand
persoonlijk voornaamwoord in volle vorm (jij/jou)
vermijdt men liever een volle vorm van het bezittelijk voornaamwoord.
Vergelijk:
3b
De enkelvoudige gereduceerde vorm je is verplicht in de
volgende gebruiksgevallen, waarin je geen betrekking heeft op
de toegesprokene en waarin andere bezittelijke voornaamwoorden uitgesloten
zijn:
-
Het bezittelijk voornaamwoord je verwijst naar het persoonlijk voornaamwoord je, gebruikt met algemene referentie ('men'):4In zo'n situatie mag je je geduld niet verliezen.5Je kunt je leven toch niet op het spel zetten voor een nietsnut.
-
Je geeft aan dat de zelfstandigheid genoemd door het substantief de beste in z'n soort is, de meest geschikte voor een bepaald doel enz. Je, waarvan de betekenis hier omschreven kan worden als 'bij uitstek' of 'de ware', kan men vervangen door het lidwoord van bepaaldheid dat op een vergelijkbare manier gebruikt kan worden [4.3.1]. Net zoals het lidwoord wordt het voornaamwoord in dit type, en alleen in dit type, sterk beklemtoond. Voorbeelden:Een combinatie van het lidwoord en het voornaamwoord vindt men in de uitdrukking je van het ('het allerbeste'), bijv.:8Erwtensoep met warme punch, dat is jé van hét.
-
Je komt voor in de vaste uitdrukkingen je reinste, je ware, van je welste en (niet) je dát:
-
je reinste is altijd voorbepaling bij een substantief:
9Dat is je reinste onzin.
-
je ware wordt zelfstandig en bijvoeglijk gebruikt:
10Een register met verwijzing naar bladzijnummers, dat is je ware (register).
-
van je welste is doorgaans bijvoeglijke nabepaling bij een substantief, maar komt ook wel eens voor als bijwoordelijke bepaling:
11Nero gaf Clo-Clo een uitbrander van je welste.12Hij kreeg ervan langs, van je welste.
-
je dát (meestal met ontkenning) komt alleen zelfstandig
voor:
13Een donkerblauw pak en vuurrode sokken, dat is niet je dát.
-
je reinste is altijd voorbepaling bij een substantief:
-
Je komt voor na van in enkele vaste uitdrukkingen die gebruikt worden in liederen of als uitroep:14Van je één, en van je twee en van je hopsakee.15Van je één, twee, drie.16Van je hela, hola, houd er de moed maar in.17Van je ras, ras, ras, rijdt de koning door de plas.Voor idiomatische uitdrukkingen van het type 'voorzetsel + bezittelijk voornaamwoord + x' (bijv. op je/z'n eentje): zie [5.5.7.3/i].
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |