20.4.2 Werkwoorden met een meewerkend voorwerp
Verder lezen
1
De voornaamste categorieën van werkwoorden die een meewerkend voorwerp bij
zich kunnen of moeten hebben, zijn de volgende.
-
De eerste categorie omvat zelfstandige werkwoorden en koppelwerkwoorden met een adjectief die het overdragen van iets uitdrukken (ofwel het daartoe genegen of gehouden zijn) of de ontkenning daarvan. Het meewerkend voorwerp duidt in het algemeen de persoon aan die iets (niet) ontvangt. Voorbeelden: aanbieden, afstaan, bezorgen, bieden, brengen, geven, gunnen, leveren, nalaten, overdragen, overhandigen, schenken, sturen, toedienen, toereiken, toestaan, toesturen, toewijzen, uitreiken, vergoeden, verschaffen; berekenen, betalen, lenen, uitlenen, verkopen; afnemen, afpakken, beletten, besparen, onthouden, ontnemen; schuldig zijn, verschuldigd zijn.
-
De tweede categorie bestaat uit werkwoorden met een communicatief betekenismoment. Het meewerkend voorwerp duidt in het algemeen de persoon aan met wie gecommuniceerd wordt. Voorbeelden: berichten, doorbellen, faxen, meedelen, melden, schrijven, seinen, telefoneren, telegraferen, toeroepen, vertellen, zeggen; (lof) toezwaaien, vergeven, verwijten, zweren; (de weg) wijzen, tonen, laten zien;smeken, verzoeken, vragen ('de vraag stellen' en 'verzoeken'); antwoorden; bevelen, gelasten, opdragen, opleggen, voorschrijven; aanbevelen, aanraden, afraden, voorstellen ('een voorstel doen'); beloven; leren. Daarnaast kunnen enkele werkwoorden met een meewerkend voorwerp voorkomen die moeilijk te classificeren zijn, bijv.gehoorzamen (iemand zijn geluk) benijden (iemand afkeer) inboezemenOpmerkingVerdiepingOpmerkingHet werkwoord spreken kan een voorwerp bij zich hebben dat noch de kenmerken van een lijdend voorwerp noch die van een meewerkend voorwerp heeft, bijv.:iIk sprak gisteren mijn buurman (en die vertelde me dat de gemeente geen vergunning gaf voor het bouwen van een garage.)iiHeb jij toevallig de directeur nog gesproken?
2
De vermelde werkwoorden kunnen soms ook zonder voorwerp of alleen met een
lijdend voorwerp gebruikt worden, al dan niet met betekenisverschil.
Vergelijk:
2Men mag een arbeider zijn loon niet
onthouden. ('niet geven': met meewerkend en lijdend
voorwerp)
3Die
woorden zal ik altijd onthouden. ('zich herinneren': met lijdend
voorwerp)
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |