Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
18.5.4.15.ii Zijn met een infinitief met te
Verder lezen
Het werkwoord zijn gecombineerd met een infinitief met te is verplicht groepsvormend:
1aHier staat dat die ster met het blote oog te onderscheiden is.
bHier staat dat die ster is met het blote oog te onderscheiden.uitgesloten
De constructie heeft een oneigenlijk-modale betekenis. Bovendien is de betekenis meestal passief. De bijzin uit voorbeeld 1a is te omschrijven als '...dat die ster met het blote oog onderscheiden kan worden'. In aanmerking genomen dat de infinitief in zulke gevallen een passieve betekenis heeft, is het getalsonderwerp van zijn tevens als geïmpliceerd onderwerp van de infinitief te beschouwen.
In zinnen met achter-pv staat de infinitief in de regel vóór zijn, zoals in 1a en in:
2Ik vind dat die soep niet te eten is.
3Het bleek dat hij niet gemakkelijk te overtuigen was.
Zie hierover echter ook [18.5.7.4/ii].
Voltooide tijden worden niet met een vervangende infinitief, maar met een voltooid deelwoord gevormd:
4Die ster moet miljoenen jaren geleden met het blote oog te onderscheiden geweest zijn.
De constructie zijn + te + infinitief is in principe te gebruiken bij alle werkwoorden die in het passief gezet kunnen worden, maar ook in gevallen als de volgende:
5Denkt u dat de eerste druk nog ergens te krijgen is?
6Er is nauwelijks aan te komen.
7Met de auto was er bijna niet door te komen.
Passieve zinnen naast 5 t/m 7 zijn niet gangbaar (in het geval van voorbeeld 5 is wel een passieve zin met het synoniem verkrijgen mogelijk: ... verkregen kan worden ). In plaats daarvan kan wel de constructie ' men + kan/kon + infinitief' als omschrijving gebruikt worden, bijv. bij 5:
8Denkt u dat men de eerste druk nog ergens kan krijgen?
Een passief equivalent van zijn + te + infinitief ligt evenmin voor de hand bij min of meer stereotiepe of idiomatische gevallen als:
9Er is met hem niet te praten.
10De directeur is vandaag voor niemand te spreken.
11Er is niets met hem te beginnen.
12Er is geen land met haar te bezeilen.
In een beperkt aantal gevallen gaat de betekenis in de richting van 'passief deelwoord + moeten + worden', bijvoorbeeld in:
13Het is te hopen dat ze het zullen doen.
14Zo'n handelwijze is af te raden.
15Het is te vrezen dat alle opvarenden zijn omgekomen.
16Hun reactie is ten zeerste te betreuren.
Wanneer de door de infinitief uitgedrukte werking niet als een mogelijkheid gezien wordt, maar als een onontkoombaar iets, dan kan de constructie zijn + te + infinitief over het algemeen niet gebruikt worden. Desondanks treft men soms zinnen aan als 17:
17Indien toezending per post verlangd wordt, is de prijs te verhogen met tien frank.
In zulke gevallen kan men echter beter een omschrijving met dienen te of moeten gebruiken:
18Indien toezending per post verlangd wordt, dient/moet de prijs verhoogd (te) worden met tien frank.
Naast het hier beschreven zijn komt met dezelfde functie ook vallen voor in combinatie met te + infinitief. Zie hiervoor [18.5.4.24/ii].
Opmerking
Verdieping
Opmerking
De constructie zijn + te + infinitief bevindt zich op de grens tussen werkwoordelijk en naamwoordelijk gezegde. Het naamwoordelijke karakter blijkt onder meer uit het feit dat te + infinitief vaak door een adjectief op -baar of -lijk te vervangen is. Vergelijk [22.4.2/4].
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links