Verkleinwoorden, of diminutieven, van substantieven drukken vaak het begrip ‘klein’ uit, dat dan betrekking heeft op een bepaalde dimensie van wat door het basissubstantief wordt genoemd. Het verkleinwoord kan verwijzen naar een klein exemplaar van het door het basiswoord genoemde (zoals stoeltje, tafeltje, zadeltje), of expliciteert de eigenschap van geringe omvang van wat het basiswoord noemt (zoals appje, minuutje, smsje). Voorbeelden van deze twee semantische typen worden gegeven in Tabel (1):

Bron: Bakema (1998: 87).

Van stofnamen kan een verkleinwoord worden gevormd als een bepaalde kleine hoeveelheid aangeduid wordt, bijv. een biertje ('een glas bier'), een koffietje, of als een stofnaam als voorwerpsnaam gebruikt wordt, bijv. een chocolaatje, een glaasje, een houtje, een krijtje.

Verkleinwoorden kunnen ook gevormd worden om een bepaalde evaluatie van het door het basiswoord genoemde uit te drukken, zoals in de volgende verkleinwoorden:

Bron: Bakema (1998: 93).

Verkleinwoorden worden soms liefkozend gebruikt, zoals ventje, vrouwtje en zusje. Ze kunnen ook een relativerende betekenis hebben, soms ironisch, soms eufemistisch, soms als waardering bedoeld, bijv. in:

Dit geldt ook voor uitdrukkingen als een jaartje gezeten hebben, een drupje op hebben, een mooi duitje gekost hebben.

In vaste uitdrukkingen kunnen we soms alleen het verkleinwoord gebruiken, ook wanneer de niet-verkleinde pendant wel bestaat. Enkele voorbeelden:

Van substantieven afgeleid van een werkwoord door middel van het suffix -er kunnen verkleinwoorden worden afgeleid met een andere betekenis dan die van handelend persoon. Ze benoemen vaak een gebeurtenis of een object, met een evaluerende betekenis (waardering of afkeuring):

Deze betekenis is niet aanwezig in het basiswoord, anders dan bij woorden op -er zoals giller en opknapper die respectievelijk een gebeurtenis en een voorwerp kunnen benoemen.

Verkleinwoorden worden ook gebruikt om een spel aan te duiden zoals:

Zie Bakema (1995).

Een negatieve waardering kan worden uitgedrukt door verkleinwoorden als universiteitje in universiteitje spelen.

In woordgroepen als in (6) wordt door het gebruik van het verkleinwoord het sociale aspect van de activiteit benadrukt. We vinden dit gezelligheidsaspect ook in reclame-uitingen als Bitterballetje erbij, blokje kaas met een vlaggetje en genieten.

Neerlandistiek: terrasje doen en filmpje pakken .