Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
14.5.3.7 Constituenten voorafgegaan door een voegwoord
Verder lezen
1
Bepalingen die bestaan uit een constituent voorafgegaan door een voegwoord noemen we voegwoordbepalingen. Deze zijn te onderscheiden van door voegwoorden ingeleide zinnen, die in de volgende deelparagrafen behandeld worden.
Slechts enkele voegwoorden kunnen zo'n voegwoordbepaling inleiden. Bij naamwoordelijke constituenten met een substantivische kern zijn er mogelijkheden met als, evenals, zoals, gelijk en met behalve en uitgezonderd. Enkele voorbeelden:
1een dag als vandaag
2een huis zoals het onze
3een gebeurtenis gelijk deze
4alle kinderen behalve de oudste
5niemand behalve ik
6geen mens uitgezonderd ik
7zo'n boek als dat van jou
Behalve en uitgezonderd leiden altijd een nabepaling in bij substantieven die vergezeld zijn van een collectiverend onbepaald voornaamwoord (bijv. alle) of een ontkennend woord (bijv. niemand).
Bepalingen ingeleid door de voegwoorden als, zoals of dan kunnen optreden wanneer de kern van een naamwoordelijke constituent gevormd wordt door de onbepaalde voornaamwoorden iets, niets, iemand, niemand, door de aanwijzende voornaamwoorden dezelfde en hetzelfde of bij uitzondering door persoonlijke of vragende voornaamwoorden. Voorbeelden zijn:
8Niets dan doffe ellende (tref je aan.)
9iemand (zo)als jij
10zoiets als een voornaamwoord
11(Dan ben je net) zoiets als een stoel of een paard.
In de voorbeelden 10 en 11 kunnen we veeleer spreken van een soort omsluitende bepaling, bestaande uit het bijwoord zo - dat meestal met het voornaamwoord in één woord gespeld wordt - en een complement ingeleid door als (vergelijk onder meer met de adjectivische constituent, [15.4.4]).
Een bepaling bij een persoonlijk voornaamwoord vinden we in:
12Wij als redacteuren van de ANS (zijn van mening dat daar nader onderzoek naar gedaan moet worden.)
13Jij als getuige-deskundige (weet zoiets het beste.)
De voegwoordbepaling heeft hier zowat de waarde van een in de constituent geïncorporeerde bepaling van gesteldheid tijdens de handeling. Deze mogelijkheid doet zich ook voor met een vragend voornaamwoord als kern van de naamwoordelijke constituent, bijv.:
14Wie als rechtschapen mens (kan zich afwenden van het lot van zijn noodlijdende medemens?)
Voorbeelden van een bepaling met als bij een aanwijzend voornaamwoord als kern zijn:
15(Dat betekent) hetzelfde als verraad.
16dezelfde (mentaliteit) als in Amerika.
In het laatste geval vormt de voornaamwoordgroep een omsluitende bepaling, bestaande uit een aanwijzend voornaamwoord dezelfde en een complement ingeleid door het voegwoord als, bij het substantief mentaliteit.
2
Voegwoordbepalingen komen in het algemeen na complementen en andere bepalingen. Alleen bijstellingen staan na voegwoordbepalingen. Vergelijk 17 en 18 met 19:
17een huis van kwaliteit als het mijne
18niemand hier uitgezonderd Peter
19een auto zoals die van Rinus, een heel snelle wagen
Voegwoordbepalingen kunnen gemakkelijk buiten de naamwoordelijke constituent komen waar ze deel van uitmaken. Zie voor deze mogelijkheid [21.7.3.2/ii]. Een voorbeeld is:
20(Ik wil Karel) een mes (cadeau doen) zoals dit.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links