14.5.3.6.i Voorzetselbepalingen
Verder lezen
1
Voorzetselconstituenten kunnen als nabepaling in een naamwoordelijke
constituent met een substantivische kern optreden. Ze komen ook voor in
naamwoordelijke constituenten met een persoonlijk, onbepaald, vragend en
aanwijzend voornaamwoord als kern. Voorbeelden van nabepalingen in de vorm
van voorzetselconstituenten zijn:
1de week na
Pasen
2jongens zonder
manieren
3het huis aan de
straat
4een verfrissing voor
als je op reis bent
5die uit de
stad
6zij van
hierboven
7wij van de medische
stand
8niemand bij ons in
huis
9iets voor bij het
eten
10elk van deze
dozen
11wie onder de
aanwezigen
12wie van de
drie
13dat van
vanmorgen
14wij met z'n
allen
15zij met hun
drieën
Dergelijke bepalingen noemen we voorzetselbepalingen. (Voor gevallen als
14 en
15 zie men
ook
[14.5.3.10].)
Veel voorkomend zijn van-bepalingen. Deze kunnen onder meer gebruikt worden ter
vervanging van zowel voor- (alleen bij een substantivische kern) als
nageplaatste genitieven, vergelijk bijv.:
Voor
van
-bepalingen die teruggevoerd kunnen worden op zinsdelen (bijv.
het weggaan van Cees,
het eten van onrijpe
appels) zie men [14.8].
2
De plaats van voorzetselbepalingen ten opzichte van complementen en andere
nabepalingen is niet altijd vast. In wat nu volgt worden de
plaatsingsmogelijkheden van voorzetselconstituenten als nabepaling
vergeleken met die van genitieven als nabepaling
(zie
[14.5.3.4]). Voorzetselbepalingen kunnen zowel voor als na
bijwoordelijke constituenten komen, maar bij voorkeur ervoor. Dit is de
enige mogelijkheid voor genitieven. Vergelijk:
Beide typen nabepaling komen gewoonlijk voor bijstellingen te staan, bijv.:
Als de bijstelling echter een herhaling is (een correctie, een versterking
of een verzwakking), kan die ook voor een voorzetselbepaling komen, bijv.:
22Het bevel, overigens een dwaas
bevel, van Idi Amin (werd niet
uitgevoerd.)
23Elk, althans bijna elk,
van de aanwezigen (had het formulier
ingevuld.)
Bijzinnen die als complement of nabepaling bij de kern optreden, staan
altijd na voorzetselbepalingen of genitieven, bijv.:
24De eigenaar van de
fabriek, die gearresteerd is, (heeft de brand vermoedelijk zelf
aangestoken.)
25Die politicus uit
China die hier op bezoek is, (is een vooraanstaand
partijlid.)
26(Op) de vraag van
Jan hoe je dat probleem moet aanpakken, (kan ik niet zo gauw
een antwoord geven.)
27De vergadering der
commissie, die nu alweer uitgesteld is, (vindt gewoonlijk om de
twee maanden plaats.)
28Iemand van
hen die daar belist veel van afweet, (is
Bert.)
Wanneer twee of meer voorzetselbepalingen of een genitief en een of meer
voorzetselbepalingen in een naamwoordelijke constituent aanwezig zijn,
geldt het volgende: een van-bepaling staat bij voorkeur voor
een bepaling of complement met een ander voorzetsel, met name als het
complement of die laatste bepaling een plaats aanduidt, zoals in de
voorbeelden 29 en
30; een genitief staat altijd voor
een voorzetselbepaling. Voorbeelden:
29het huis van mijn
ouders in Friesland
30het paleis van de
prinses te Soestdijk
31de opstand der
edelen tegen de koning
In andere gevallen zijn twee volgordes mogelijk, hoewel ook dan die met de
van-bepaling voorop gewoner is. Vergelijk:
Voorzetselbepalingen kunnen buiten de naamwoordelijke constituent voorkomen
waartoe ze behoren, genitiefbepalingen niet of slechts bij hoge
uitzondering. Deze kwestie wordt behandeld
in
[21.7.3.2/i1]. We volstaan met een voorbeeld:
35(Ze hadden) een brief
(afgedrukt) van de lijsttrekker.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |