Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
14.5.3.6.i Voorzetselbepalingen
Verder lezen
1
Voorzetselconstituenten kunnen als nabepaling in een naamwoordelijke constituent met een substantivische kern optreden. Ze komen ook voor in naamwoordelijke constituenten met een persoonlijk, onbepaald, vragend en aanwijzend voornaamwoord als kern. Voorbeelden van nabepalingen in de vorm van voorzetselconstituenten zijn:
1de week na Pasen
2jongens zonder manieren
3het huis aan de straat
4een verfrissing voor als je op reis bent
5die uit de stad
6zij van hierboven
7wij van de medische stand
8niemand bij ons in huis
9iets voor bij het eten
10elk van deze dozen
11wie onder de aanwezigen
12wie van de drie
13dat van vanmorgen
14wij met z'n allen
15zij met hun drieën
Dergelijke bepalingen noemen we voorzetselbepalingen. (Voor gevallen als 14 en 15 zie men ook [14.5.3.10].)
Veel voorkomend zijn van-bepalingen. Deze kunnen onder meer gebruikt worden ter vervanging van zowel voor- (alleen bij een substantivische kern) als nageplaatste genitieven, vergelijk bijv.:
16amijn moeders paraplu
bde paraplu van mijn moeder
17ahet resultaat hunner inspanningenformeel
bhet resultaat van hun inspanningen
18aiemand onzerformeel
biemand van ons
19ade kennis der natuurformeel
bde kennis van de natuur
Voor van -bepalingen die teruggevoerd kunnen worden op zinsdelen (bijv. het weggaan van Cees, het eten van onrijpe appels) zie men [14.8].
2
De plaats van voorzetselbepalingen ten opzichte van complementen en andere nabepalingen is niet altijd vast. In wat nu volgt worden de plaatsingsmogelijkheden van voorzetselconstituenten als nabepaling vergeleken met die van genitieven als nabepaling (zie [14.5.3.4]). Voorzetselbepalingen kunnen zowel voor als na bijwoordelijke constituenten komen, maar bij voorkeur ervoor. Dit is de enige mogelijkheid voor genitieven. Vergelijk:
20aDie vergadering van de socialisten toen (betekende een keerpunt in hun strategie.)
bDie vergadering toen van de socialisten (betekende een keerpunt in hun strategie.)
cDie vergadering der socialisten toen (betekende een keerpunt in hun strategie.)
Beide typen nabepaling komen gewoonlijk voor bijstellingen te staan, bijv.:
21aHet park van de gravin, een oase van rust, (is het mooist in de vroege zomer.)
bHet park der gravin, een oase van rust, (is het mooist in de vroege zomer.)
Als de bijstelling echter een herhaling is (een correctie, een versterking of een verzwakking), kan die ook voor een voorzetselbepaling komen, bijv.:
22Het bevel, overigens een dwaas bevel, van Idi Amin (werd niet uitgevoerd.)
23Elk, althans bijna elk, van de aanwezigen (had het formulier ingevuld.)
Bijzinnen die als complement of nabepaling bij de kern optreden, staan altijd na voorzetselbepalingen of genitieven, bijv.:
24De eigenaar van de fabriek, die gearresteerd is, (heeft de brand vermoedelijk zelf aangestoken.)
25Die politicus uit China die hier op bezoek is, (is een vooraanstaand partijlid.)
26(Op) de vraag van Jan hoe je dat probleem moet aanpakken, (kan ik niet zo gauw een antwoord geven.)
27De vergadering der commissie, die nu alweer uitgesteld is, (vindt gewoonlijk om de twee maanden plaats.)
28Iemand van hen die daar belist veel van afweet, (is Bert.)
Wanneer twee of meer voorzetselbepalingen of een genitief en een of meer voorzetselbepalingen in een naamwoordelijke constituent aanwezig zijn, geldt het volgende: een van-bepaling staat bij voorkeur voor een bepaling of complement met een ander voorzetsel, met name als het complement of die laatste bepaling een plaats aanduidt, zoals in de voorbeelden 29 en 30; een genitief staat altijd voor een voorzetselbepaling. Voorbeelden:
29het huis van mijn ouders in Friesland
30het paleis van de prinses te Soestdijk
31de opstand der edelen tegen de koning
In andere gevallen zijn twee volgordes mogelijk, hoewel ook dan die met de van-bepaling voorop gewoner is. Vergelijk:
32ade tocht van Karel naar Rome
bde tocht naar Rome van Karel
33ade opstand van de edelen tegen Spanje
bde opstand tegen Spanje van de edelen
34ade boeken van De Jong over de Tweede Wereldoorlog
bde boeken over de Tweede Wereldoorlog van De Jong
Voorzetselbepalingen kunnen buiten de naamwoordelijke constituent voorkomen waartoe ze behoren, genitiefbepalingen niet of slechts bij hoge uitzondering. Deze kwestie wordt behandeld in [21.7.3.2/i1]. We volstaan met een voorbeeld:
35(Ze hadden) een brief (afgedrukt) van de lijsttrekker.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taaladvies
    Dagenta
    Taalportaal
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links