4.3.2 Distributief gebruik
Verder lezen
Bij sommige substantieven kan een bepaald lidwoord gebruikt worden met distributieve betekenis
('ieder, elk'). Bij maataanduiders ( liter,
kilometer, enz.) is het voorzetsel
per (altijd zonder lidwoord(zie 4.5.3, sectie
2), [1]) in Nederland
gebruikelijker. Voorbeelden:
1De benzine kost straks weer
achtendertig frank de liter.
2De benzine kost nog steeds één
gulden vijfennegentig per liter.
3Voor die meloenen betaal je twee
gulden het stuk.
4Hij krijgt een vergoeding van
vijftig cent de kilometer.
Bij substantieven die een tijdsduur noemen (
uur,
dag,
week, enz.) wordt het
lidwoord voorafgegaan door
om. Als na het lidwoord een telwoord groter dan één
wordt gebruikt, is de betekenis 'na verloop van iedere twee, drie, enz. van
de genoemde tijdseenheden'. Als synoniem van om de
twee wordt om de/het
andere met een enkelvoudig substantief gebruikt,
zodat om de andere week (=
om de twee weken) de betekenis heeft van 'na verloop van
twee weken', 'éénmaal in de twee weken'.
De betekenis van om de/het
zonder telwoord is niet altijd duidelijk. Bij kleinere tijdseenheden is de
betekenis vrijwel altijd 'na verloop van één eenheid', zodat
de zin:
5Om de minuut
flitst er een lampje aan.
betekent dat er elke minuut een lampje aangaat. Bij grotere tijdseenheden
wordt meestal bedoeld 'na verloop van twee eenheden' (=
om de/het andere = om de twee), zodat de
zin:
6De congressen worden om
het jaar gehouden.
betekent dat er het ene jaar geen en het andere jaar wel een congres
plaatsvindt. Vooral bij 'middelgrote' eenheden als
dag,
week en
maand heerst onduidelijkheid,
wat bijv. als consequentie heeft dat om de
week synoniem kan zijn met om
de veertien dagen. Enkele ondubbelzinnige
voorbeelden:
7Om de andere dag
gaat hij even bij zijn moeder langs. ('de ene dag wel, de andere dag
niet')
8Om de drie
maanden komt er een nieuwe groep rekruten op. ('elke derde
maand')
9Om de zeven jaar
krijgt hij een half jaar verlof. ('elk zevende jaar')
Ten slotte kan nog vermeld worden dat ook bij andere substantieven het
bepaald lidwoord wel eens distributief gebruikt wordt, bijv.:
10We moesten de
man een tientje betalen. ('ieder van ons moest een tientje
betalen')
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |