11.3.2 Tussenwerpsels in de zin
Tussenwerpsels die in de zin staan, maken geen deel uit van die
zin: ze hebben de waarde van tussengevoegde zinnen. Hoewel tussenwerpsels dus
geen zinsdeel zijn, kunnen sommige toch op verschillende plaatsen in de
eigenlijke zin voorkomen, óók tussen de beide polen, maar ze kunnen meestal niet in zinsdelen doordringen.
Tussenwerpsels als ja en
uh kunnen wel
gebruikt worden om een zinsdeel te onderbreken, bijvoorbeeld als de
spreker tijd nodig heeft voor het formuleren van het vervolg van de
uiting:
iIk heb nou ook contact met die,
uh, meneer, ik ben z'n naam
kwijt.
iiDat is denk ik één, ja,
heel belangrijk principe in de
wetenschap.
iiiEn dan staat het vol met,
ja, boeken, uh, in
dozen natuurlijk.
Ongebruikelijk, en (nog) geen onderdeel van de standaardtaal, is een
voorbeeld als (iv), waarin
verdorie wel onderdeel
is van het zinsdeel over een verdorie grote
meerderheid.
Verdorie lijkt hier
gebruikt te worden als bijwoord van graad, misschien naar analogie van
het bijwoord verdomd (zie
v).
ivAl moet het over een
verdorie grote meerderheid
gaan.
-ST
Dit gebruik komt heel af en toe voor in
standaardtalige contexten, maar behoort niet tot de
standaardtaal.
CHN
vMaar om te winnen, moet je toch een
verdomd grote motor
hebben.
Niet alle soorten tussenwerpsels hebben dezelfde mogelijkheden: bastaardvloeken lijken de meeste
flexibiliteit te bezitten.
Zie Schelfhout, Koppen & Oostdijk (2003).
Een aantal van de mogelijkheden wordt hieronder geïllustreerd met de
tussenwerpsels verdomme en
verdorie:Verder kunnen tussenwerpsels gebruikt worden in de directe rede,
of op een manier die daarmee veel verwantschap vertoont, met name in combinatie
met de werkwoorden doen
(van) en
gaan
(van). Voorbeelden:
Tussenwerpsels in de zin worden regelmatig voorafgegaan en gevolgd door een pauze, in de
schrijftaal aangegeven met bijvoorbeeld een komma:
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 3.0 | Ton van der Wouden | mei 2024 |