Het partikel drukt een 'scheiding, verwijdering' uit. Het procedé is productief. Voorbeelden zijn:

evenals afkijken en afrijden ‘afmaaien’ zoals in:

We vinden deze betekenis ook in afvallen, een proces waarbij gewicht verdwijnt.

Het partikel af kan een perfectieve betekenis toevoegen aan het werkwoord. De samenkoppeling duidt dan het voltooien aan van de werking ('tot het einde toe'). Het procedé is productief. Naast afbouwen, aflopen, afmaken en afwerken vind je ook de samenkoppelingen afkijken en afschrijven, zoals gebruikt in de volgende zinnen:

Een verwante betekenis hebben onder meer afstuderen ‘een studie voltooien’, en in Nederland ook afrijden in NN Dit gebruik komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Nederlands-Nederlands en is onderdeel van de standaardtaal. ('rijexamen afleggen') en afzwemmen in NN Dit gebruik komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Nederlands-Nederlands en is onderdeel van de standaardtaal. 'een proef afleggen om een zwemdiploma krijgen'.

Veel samenkoppelingen met af hebben een pejoratieve betekenis, vaak samen met een perfectieve betekenis. Ze kunnen alleen gebruikt worden in combinatie met (heel) wat of maar wat. Het procedé is productief. Voorbeelden zijn afkijken, afkletsen en afprutsen, zoals gebruikt in de volgende zinnen:

Een negatieve betekenis vinden we ook in werkwoorden als afkraken en, vooral in Nederland, afbekken en afzeiken:

In een aantal gevallen combineert af met een substantief of adjectief dat in de samenkoppeling wordt geconverteerd tot een werkwoord: