Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
5.9.3.2.ii Het gebruik van (een) zeker(e), (de/het) een of ander(e), deze of gene
Verder lezen
1
Het onbepaalde voornaamwoord zeker(e) en de gelijkwaardige groep een zeker(e) worden gebruikt als determinator in een substantivische naamwoordelijke constituent (of bij iemand) en duiden de onbepaaldheid van die constituent aan. Ze zijn altijd specifiek onbepaald en verwijzen dus naar concrete, maar voor de hoorder niet geïdentificeerde personen of zaken (vergelijk sommig(e)(n) in vi). Voorbeelden:
1Een zekere heer vertelde me dat je veel drinkt.
2Op zekere dag ging Roodkapje naar haar grootmoeder.
3Zekere ambtenaren zouden fraude gepleegd hebben.formeel
Van de beide varianten wordt zeker(e) gebruikt voor telbare substantieven, een zeker(e) uitsluitend voor enkelvoudige telbare substantieven (afgezien van het aanstonds te vermelden gebruik bij eigennamen). De vorm zekere wordt gebruikt voor meervoudige substantieven (in dat geval behoort zekere tot formeel taalgebruik) en enkelvoudige de-woorden (zekere heren, een zekere heer); de vorm zeker voor enkelvoudige het -woorden, persoonsnamen voorafgegaan door een onverbogen adjectief, het voornaamwoord iemand, het substantief mens en soms voor andere persoonsnamen (een zeker gebouw, zeker gevolmachtigd minister, zeker iemand, een zeker mens, een zeker(e) persoon).
Ook bij eigennamen van personen kan (een) zeker(e) gebruikt worden; het is dan synoniem met ene (zie 4.6.1.1/i, sectie 3). De eigennaam kan voorafgegaan worden door een substantief dat vaak met een eigennaam gecombineerd wordt. Voorbeelden:
4een zekere Richard
5een zekere Jansen
6een zekere mejuffrouw Lietaert
7zekere Sjeik Ali
2
De groep een of ander(e), eventueel voorafgegaan door de of het, wordt gebruikt als determinator in niet-specifiek onbepaalde naamwoordelijke constituenten waarvan de kern een enkelvoudige telbare soortnaam is. Voorbeelden:
8De een of andere gek heeft me een dreigbrief gestuurd.
9Ik zal de een of andere minister moeten aanklampen.
Bij constituenten die niet in niet-specifieke zin geïnterpreteerd kunnen worden, is het gebruik van een of ander(e) uitgesloten:
10Dit is een of andere jas die ik gisteren gekocht heb.uitgesloten
In de/het een of ander(e) zijn de en het niet als normale lidwoorden op te vatten, aangezien ze niet de bepaaldheid van de constituent aanduiden. Een constituent met de/het een of ander(e) komt dan ook wel eens voor als onderwerp in een zin met presentatief er, hoewel het gebruik van de pendant zonder de of het dan de voorkeur heeft:
11Er zal (de) een of andere ambtenaar een verhoor afnemen.
12Op het eerste net is er (het) een of ander spelprogramma.
De keuze tussen de of het een of ander(e) wordt echter wel bepaald door het genus van het kernwoord (de- of het -woord).
Wat de verbuiging betreft valt op te merken dat alleen het element ander verbogen kan worden. Voor de vormen met de of het in het bijzonder dient nog vermeld te worden:
  • bij de-woorden wordt altijd de verbogen vorm gebezigd:
    een of andere gevolmachtigd minister de een of andere mens uit de Middeleeuwen
    ;
  • bij het-woorden zijn verbogen en onverbogen vormen mogelijk:
    het een of ander(e) spelprogramma het een of ander openbaar gebouw/het een of andere openbare gebouw
Het voornaamwoord iemand kan alleen voorafgegaan worden door een of ander, bijv.:
13Er heeft een of ander iemand voor je gebeld.
3
De groep deze of gene komt in betekenis overeen met de/het een of ander(e) (niet-specifiek onbepaald). De groep kent echter geen vormvarianten en kan als determinator alleen gecombineerd worden met een enkelvoudig telbaar de-woord. Voorbeelden:
14Hij zal wel weer in deze of gene herberg zitten.
15Ik hoop dat deze of gene vriendelijke medepassagier me een beetje helpt met mijn bagage.
Voor het zelfstandige deze of gene: zie i.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links