Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
5.6.8.1 Dergelijk(e), soortgelijk(e), dusdanig(e), zodanig(e)
Verder lezen
De woorden dergelijk(e), soortgelijk(e), dusdanig(e) en zodanig(e) vertonen in betekenis veel overeenkomst met zulk(e). Ze onderscheiden zich echter syntactisch van aanwijzende voornaamwoorden doordat ze in het enkelvoud voorafgegaan worden door het onbepaalde lidwoord een. Voorbeelden:
1Er was een zodanige/dusdanige opstopping ontstaan dat er geen auto meer door kon.formeel
2Een dergelijke/soortgelijke chaos had zich trouwens al eerder voorgedaan.
Evenals de adjectieven hebben deze vier woorden buigingsvormen op -e (vergelijk [6.4.1]) en op -s (vergelijk [6.4.2.1]):
een zodanige beslissing een dusdanig besluit iets dergelijks niets soortgelijks
In dergelijk wordt de ij meestal (strikt genomen ten onrechte) als sjwa uitgesproken, in de archaïsche nevenvorm diergelijk(e) altijd als ij, evenals in soortgelijk(e).
De vier hier besproken woorden worden alleen niet-zelfstandig gebruikt, afgezien van de vaste uitdrukking en dergelijke (geschreven meestal afgekort als e.d.).
De woorden dergelijk(e) en soortgelijk(e) zijn op dezelfde wijze te gebruiken als ze terugwijzen of buitentekstelijk verwijzen (zie voorbeeld 2, dat op beide manieren opgevat kan worden, namelijk uitgesproken na 1, of op zichzelf staand). Bij vooruitwijzend gebruik kunnen zowel dergelijk(e) als soortgelijk(e) gevolgd worden door een bijwoordelijke bepaling of bijzin van vergelijking; alleen dergelijk(e) ook door een bijzin van graadaanduidend gevolg. Vergelijk:
3aDergelijke beslissingen als die over de btw-tarieven in de horecasector, zijn tot nog toe uitgebleven.
bSoortgelijke beslissingen als die over de btw-tarieven in de horecasector, zijn tot nog toe uitgebleven.
4aZijn verzen zijn van een dergelijk (laag) gehalte dat het een wonder mag heten dat hij er een uitgever voor vond.
bZijn verzen zijn van een soortgelijk (laag) gehalte dat het een wonder mag heten dat hij er een uitgever voor vond.uitgesloten
De woorden zodanig(e) en dusdanig(e) komen wat de hier besproken gebruiksmogelijkheden betreft overeen met dergelijk(e), maar ze behoren tot formeel taalgebruik. Een voorbeeld:
5Bij de aanrijding liep ze zodanige/dusdanige verwondingen op, dat ze nog voor haar overbrenging naar het ziekenhuis overleed.formeel
Bij vooruitwijzend gebruik kunnen zodanig en dusdanig bovendien de functie van bijwoordelijke bepaling bij een werkwoord of een predicatief adjectief vervullen, in plaats van zo in de standaardtaal. Voorbeelden:
6De man schrok dusdanig dat hij lijkbleek werd.formeel
7Dit is zodanig belangrijk dat er mensenlevens mee gemoeid kunnen zijn.formeel
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links