Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
5.8.5.5.ii Met ingesloten antecedent
Verder lezen
1
Het betrekkelijk voornaamwoord wat met ingesloten antecedent heeft de waarde van de combinaties dat wat of datgene wat, waarin het antecedent geëxpliciteerd is door middel van een aanwijzend voornaamwoord (dat, datgene). Vergelijk:
1aWat overblijft na het raffinageproces, heet pulp.
bDat(gene) wat overblijft na het raffinageproces, heet pulp.
2aWat jij zegt, is voor mij niet belangrijk.
bDat(gene) wat jij zegt, is voor mij niet belangrijk.
Heeft de betrekkelijke bijzin een algemene betekenis, dan kan die versterkt worden door toevoeging van al:
3Al wat jij zegt, is voor mij niet belangrijk.
Terwijl wie met ingesloten antecedent naar personen in het algemeen verwijst [5.8.5.2/ii], kan het overeenkomstige voornaamwoord wat ook naar een bepaalde, specifieke zelfstandigheid verwijzen. Vergelijk 4 met 5 en 6 met 7:
4Wat op die stoel daar ligt, is niet van mij.
5Wie op die stoel daar zit, ken ik niet.uitgesloten
6Wat u bedoelt is er niet meer bij tegenwoordig.
7Wie u bedoelt is al eens werkzaam geweest op dat gebied.uitgesloten
(In plaats van wie moet in 5 en 7 die gebruikt worden [5.8.5.1/ii].)
De hier besproken zinnen met wat komen ook voor in pseudo-gekloofde zinnen waarvan het achteropgeplaatste element niet-personen noemt:
8Wat in de soep viel, was een vlieg.
9Wat ik in werkelijkheid zag, waren duikboten.
2
Ten slotte verdient nog vermelding dat een betrekkelijke bijzin met ingesloten antecedent niet met een voorzetsel kan beginnen; in de plaats daarvan gebruikt men een voornaamwoordelijk bijwoord; vergelijk (ter verduidelijking is in 10b en 10d het antecedent geëxpliciteerd):
10aOver wat jij piekert, interesseert mij niet.uitgesloten
bDatgene over wat jij piekert, interesseert me niet.uitgesloten
cWaar jij over piekert, interesseert me niet.
dDatgene waarover jij piekert, interesseert me niet.
Anders is dat bij een zin als:
11aJe moet nooit piekeren over wat nog komen moet.
bJe moet nooit piekeren over datgene wat nog komen moet.
Hier maakt het voorzetsel over geen deel uit van de betrekkelijke bijzin, wat blijkt bij explicitering van het antecedent.
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Het betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent wat is soms moeilijk te onderscheiden van het vragend voornaamwoord wat in bijzinnen. Vergelijk:
iWat Gijs voor z'n verjaardag heeft gevraagd, weet ik niet.
iiWat Gijs voor z'n verjaardag heeft gevraagd, hebben z'n ouders hem niet gegeven.
Zin i kan ook weergegeven worden als:
iiiIk weet niet wat Gijs voor z' n verjaardag heeft gevraagd.
Hier is wat een vragend voornaamwoord dat niet door dat wat vervangen kan worden. Dat is wel het geval in zin ii, die als volgt kan luiden:
ivDat(gene) wat Gijs voor z'n verjaardag heeft gevraagd, hebben z'n ouders hem niet gegeven.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links