Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
17.3 De bezittelijke bij-constructie
Een bijzondere adpositieconstructie vinden we in (1). Deze bestaat uit een voorzetselconstituent met bij als kern, bijvoorbeeld bij Sam in (1a), en nog een voorzetselconstituent: op school in (1a). Samen kunnen die op de eerste zinsplaats gebruikt worden, zoals in (1a) en (1b), wat een aanwijzing is dat ze één constituent vormen.
1aBij Sam op school weet bijna iedereen het.
bBij ons in huis is geen tijdschrift te vinden.
cIk ben bij mama op schoot in slaap gevallen
Deze constructie kan gebruikt worden om de plaats te beschrijven waar iets gebeurt, waar iets zich bevindt of waar iets belandt. Vaak bestaat er een soort bezitsrelatie tussen het complement van bij en het complement van het andere voorzetsel; daarom wordt deze constructie wel de bezittelijke bij-constructie genoemd.
Verder lezen
De bezitsrelatie die in de bezittelijke bij-constructie wordt uitgedrukt, valt vaak ook anders te parafraseren, zoals op Sams school voor bij Sam op school in (1a). Maar dit geldt niet voor al deze constructies: bij mij om de hoek in (2a) laat zich bijvoorbeeld niet parafraseren door om mijn hoek, net zomin als we bij ons op het platteland in (2b) kunnen gelijkstellen aan op ons platteland. Eerder geeft bij mij een vertrekpunt aan vanuit waar je moet rekenen om de locatie van de lampenwinkel te bepalen. Ook bij ons geeft zo’n soort oriëntatiepunt voor het begrijpen van op het platteland.
2aBij mij om de hoek is een lampenwinkel.
bBij ons op het platteland hebben mensen nu mobiele telefoons.
De voorzetselconstituent die volgt op de voorzetselconstituent die met bij begint, zegt het meest precies waar iets gebeurt, zich bevindt of belandt. Anders gezegd, de bij-constituent kan gemakkelijker weggelaten worden dan de andere voorzetselconstituent: Op school weet bijna iedereen het geeft beter de inhoud van (1a) weer dan Bij Sam weet bij iedereen het. Daarom zien we de voorzetselconstituent met bij als voorbepaling in dit soort constructies. Dus bij Sam op school is dan een voorzetselconstituent die bestaat uit op als kern, school als complement en bij Sam als (voor)bepaling. De voorzetselconstituent met bij komt soms ook als nabepaling voor, zoals in (3):
3Sjoerd zit nu vrolijk op schoot bij zijn moeder.
Merk tot slot op dat de voorbeelden hierboven anders zijn dan een voorzetselgroep als bij de bakker om de hoek in (4). Daarin is bij de kern met de nominale constituent de bakker om de hoek als complement. In die nominale constituent fungeert om de hoek als nabepaling: de bakker is om de hoek. (4) is dus geen voorbeeld van de bezittelijke bij-constructie.
4Hoe kun je bij de bakker om de hoek anoniem solliciteren?
Literatuur
  • (Broekhuis and Cornips 1997)
  • (Broekhuis et al. 2015)
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Maaike Beliën januari 2021
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 17,../../data/archief/ans2/e-ans/17/body.html;
    Interessante links