Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
21.7.2.2.3 Naamwoordelijke constituenten met een substantivische kern
Verder lezen
1a
Naamwoordelijke constituenten met een substantivische kern staan slechts bij uitzondering op de laatste zinsplaats. Er zijn een paar gevallen te noemen.
De aanvulling van de werkwoorden heten, luiden en noemen kan altijd achterop. De neiging om deze aanvulling achteraan te plaatsen is sterker naarmate men ze als informatief belangrijker voorstelt en/of als ze meer uitgebreid is. Voorbeelden zijn:
1aJou |zal| ik altijd mijn beste vriend |blijven noemen. |
bJou |zal| ik altijd |blijven noemen: | mijn beste vriend.
2aDe titel van het boek |zal| vermoedelijk 'Lotgevallen van een neerlandicus - of waartoe grammatica leiden kan'|luiden.|
bDe titel van het boek |zal| vermoedelijk |luiden: | 'Lotgevallen van een neerlandicus - of waartoe grammatica leiden kan'.
In de (b)-zinnen treedt in gesproken taal een duidelijke intonatiebreuk op, in geschreven taal wordt een dubbele punt gebruikt. De volgorde van 1b kan als expressiever dan die van 1a beschouwd worden. De volgorde van 2b is bovendien stilistisch fraaier dan de volgorde van 2a.
1b
Vooral in ambtelijke en in journalistieke teksten komen verder constructies voor als de volgende, waarbij een substantivisch onderwerp of een lijdend voorwerp op de laatste zinsplaats staat.
3Hiervoor |komen| niet in aanmerking | | al wie nog geen militaire dienst vervuld heeft.
4Bij deze |werden| tot commissaris |benoemd| de heer J.J. Meesters en mevrouw C.L. Vandenhende.
5In Parijs |is| op 49-jarige leeftijd |overleden| de Belgische chansonnier Jacques Brel.
6Algemeen |wordt| voor die moord verantwoordelijk |gesteld| de 26-jarige majoor A.S.P., zoon van de huidige president en door hem als opvolger uitverkoren.
7(Een dezer dagen is een centrum-linkse coalitie gevormd van vijf partijen, ) |die| vermoedelijk als presidentskandidaat |zal aanwijzen| oud-president Hernan Siles Zuazo.
Het achteropgeplaatste zinsdeel vormt in deze voorbeelden telkens de informatieve kern. Andere voorbeelden van een dergelijke 'expressieve' plaatsing zijn:
8In het Nederlands |is| verder vrijwel dwingend | | de regel dat het indirecte object aan het directe voorafgaat.
9(En) op een andere manier |zouden| verwarrend |kunnen werken| zinnen van het volgende type.
10Na een extra kort conclaaf |werd| tot paus uit|geroepen| de Poolse bisschop Karol Wojtia.
1c
Opsommingen kunnen altijd achter de tweede pool staan. Hoe langer ze zijn, hoe groter de neiging wordt die men heeft om ze achterop te plaatsen, bijv.:
11(Denk erom) |dat| jullie morgen allemaal mee|brengen: | een schaar, glanspapier, tekengerei, een potje lijm en een liniaal.
12Gisteren |ben| ik achtereenvolgens tegen|gekomen: | de Janssens, mevrouw Scherps, die jongen van Martens en ten slotte jullie twee.
2
Speciale vermelding verdient het gebruik van bevelzinnen of aansporende zinnen met scheidbare werkwoorden, zoals in de volgende (b)-zinnen, waar het lijdend voorwerp op de laatste zinsplaats staat:
13a|Scheur| die kaart uit | | (en) |stuur| (ze) op | |!
b|Scheur| úit | | die kaart (en) |stuur| op | |!
14a|Leg| die bal neer | |!
b|Leg| néér | | die bal!
15a|Doe| dat boek weg | |!
b|Doe| wég | | dat boek!
Door deze plaatsing komt de informatieve kern duidelijker op het werkwoord zelf te liggen. Het accent kan in de (b)-zinnen alleen op het scheidbare deel van het werkwoord liggen, in de (a)-zinnen kan het accent ook op de naamwoordelijke constituent liggen (deze vormt dan de informatieve kern).
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links