21.7.2.2.3 Naamwoordelijke constituenten met een substantivische kern
Verder lezen
1a
Naamwoordelijke constituenten met een substantivische kern staan slechts
bij uitzondering op de laatste zinsplaats. Er zijn een paar gevallen te
noemen.
De aanvulling van de werkwoorden heten, luiden
en noemen kan altijd achterop. De neiging om deze aanvulling
achteraan te plaatsen is sterker naarmate men ze als informatief
belangrijker voorstelt en/of als ze meer uitgebreid is. Voorbeelden zijn:
1b
Vooral in ambtelijke en in journalistieke teksten komen verder
constructies voor als de volgende, waarbij een
substantivisch onderwerp of
een lijdend voorwerp op de laatste zinsplaats staat.
3Hiervoor |komen| niet in
aanmerking | | al wie nog geen militaire dienst vervuld
heeft.
4Bij deze |werden| tot
commissaris |benoemd| de heer J.J. Meesters en mevrouw C.L.
Vandenhende.
5In Parijs |is| op 49-jarige
leeftijd |overleden| de Belgische chansonnier Jacques
Brel.
6Algemeen |wordt| voor die
moord verantwoordelijk |gesteld| de 26-jarige majoor A.S.P.,
zoon van de huidige president en door hem als opvolger
uitverkoren.
7(Een dezer dagen is een
centrum-linkse coalitie gevormd van vijf partijen, ) |die| vermoedelijk
als presidentskandidaat |zal aanwijzen| oud-president Hernan
Siles Zuazo.
Het achteropgeplaatste zinsdeel vormt in deze voorbeelden telkens de
informatieve kern. Andere voorbeelden van een dergelijke 'expressieve'
plaatsing zijn:
8In het Nederlands |is| verder
vrijwel dwingend | | de regel dat het indirecte object aan het
directe voorafgaat.
9(En) op een andere manier
|zouden| verwarrend |kunnen werken| zinnen van het volgende
type.
10Na een extra kort conclaaf
|werd| tot paus uit|geroepen| de Poolse bisschop Karol
Wojtia.
1c
Opsommingen kunnen altijd achter de tweede pool staan. Hoe langer ze zijn,
hoe groter de neiging wordt die men heeft om ze achterop te plaatsen,
bijv.:
11(Denk erom) |dat| jullie
morgen allemaal mee|brengen: | een schaar, glanspapier,
tekengerei, een potje lijm en een
liniaal.
12Gisteren |ben| ik
achtereenvolgens tegen|gekomen: | de Janssens, mevrouw Scherps,
die jongen van Martens en ten slotte jullie
twee.
2
Speciale vermelding verdient het gebruik van bevelzinnen of aansporende
zinnen met scheidbare werkwoorden, zoals in de volgende (b)-zinnen, waar het lijdend voorwerp op de laatste zinsplaats staat:
Door deze plaatsing komt de informatieve kern duidelijker op het werkwoord
zelf te liggen. Het accent kan in de (b)-zinnen alleen op het
scheidbare deel van het werkwoord liggen, in de (a)-zinnen
kan het accent ook op de naamwoordelijke constituent liggen (deze vormt dan
de informatieve kern).
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |