Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
25.9.2.2.2 Aard van de leden
Verder lezen
a
Bij nevenschikking van zinnen met voor-pv door middel van ofwel-ofwel is de voor-pv ofwel eerste ofwel tweede zinsdeel. In België komt vrijwel alleen de eerste mogelijkheid voor, in Nederland is de tweede sterk in de meerderheid. Bij of-of zijn er geen bijzonderheden wat de woordvolgorde betreft. Er worden vrijwel alleen mededelende zinnen nevengeschikt. Enkele voorbeelden:
1Of die muziek wordt zachter gezet, of wij vertrekken onmiddellijk.
2Ofwel mijn vrouw komt je helpen, ofwel we gaan met z'n allen in de stad eten.
3Ofwel had ik al lang weg moeten zijn, ofwel is de klok een kwartier voor.
Bij nevenschikking van zinnen die ten minste het onderwerp en de persoonsvorm gemeenschappelijk hebben, kan het eerste element van de reeksvormer vlak achter de gemeenschappelijke delen en in ieder geval vóór de tweede pool van de zin staan, en kunnen de gemeenschappelijke delen in het tweede lid worden weggelaten (vergelijk(24.2.3, kenmerk 4[3])). Voorbeelden:
4Ik zal hem of opbellen of (ik zal hem) een fax sturen; (een brief schrijven duurt me te lang).
5Hij zal me ofwel uitmaken voor alles wat lelijk is, ofwel (zal hij) me volkomen negeren.
b
Zinnen met achter-pv kunnen alleen als leden van een disjunctie met of-of of ofwel-ofwel optreden, als ze ten minste het inleidende (voeg)woord gemeenschappelijk hebben. Het eerste of of ofwel wordt achter de gemeenschappelijke delen geplaatst, die in het tweede kunnen worden weggelaten (vergelijk(24.2.3, kenmerk 4[3])); deze weglating heeft de voorkeur. Vergelijk (het voegwoord dat en het onderwerp u zijn gemeenschappelijk):
6a(Hij zal wel zeggen: ) 'Of(wel) u kunt huursubsidie krijgen of(wel) (u kunt) voor een goedkopere woning in aanmerking komen'. (= hij zegt: 'a of b')
b(Hij zal wel zeggen) dat ik of(wel) huursubsidie kan krijgen of(wel) (-) voor een goedkopere woning in aanmerking kan komen. (= hij zegt: 'a of b')
c(Hij zal wel zeggen) dat ik of(wel) huursubsidie kan krijgen of(wel) dat ik voor een goedkopere woning in aanmerking kan komen. (= hij zegt: 'a of b')
d(Hij zal wel zeggen) of(wel) dat ik huursubsidie kan krijgen of(wel) dat ik voor een goedkopere woning in aanmerking kan komen. (= Hij zegt a of hij zegt b)
Andere voorbeelden (alleen het inleidende woord is gemeenschappelijk):
7(Er is gezegd) dat ofwel moeder naar het bejaardenhuis kan ofwel (-) wij huishoudelijke hulp krijgen.
8(Ze vroeg) wie óf erover dacht óf (-) het al gedaan had.
Vindt geen samentrekking van de gemeenschappelijke delen plaats en worden de nevengeschikte zinnen ingeleid door het voegwoord of , dan kan opeenhoping van of vermeden worden door het tweede of door dat te vervangen (vergelijk(10.3.2.1, sectie 3)).
9a(Ik moest hem vragen) of hij of de rozen wou snoeien of of hij de tulpen wou planten.
b(Ik moest hem vragen) of hij de rozen wou snoeien of dat hij de tulpen wou planten.
Dit is ook mogelijk bij ofwel-ofwel.
Plaatsing van of achter de gemeenschappelijke delen is onmogelijk in nevenschikkingen van zinnen met of met voorwaardelijke en toegevende functie (zie(10.3.9.2, sectie 1)), bijv. 10a. Als daarin de reeksvormer of-of wordt gebruikt, kan het eerste element alleen vooraan staan. Vergelijk 10b en 10c
10aOf het regent of dat het mooi weer is, (we komen toch).
bOf dat het regent of dat het mooi weer is, (we komen toch).
cOf het of regent of (-) mooi weer is, (we komen toch).uitgesloten
Zoals uit 10b blijkt, wordt het tweede of ook in het eerste lid door dat vervangen. In deze constructie kan de reeksvormer ofwel-ofwel niet gebruikt worden.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taaladvies
    Dagenta
    Taalportaal
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links