25.9.2.2.2 Aard van de leden
Verder lezen
a
Bij nevenschikking van zinnen met voor-pv door middel van
ofwel-ofwel is de voor-pv ofwel eerste ofwel tweede zinsdeel.
In België komt vrijwel alleen de eerste mogelijkheid voor, in Nederland is
de tweede sterk in de meerderheid. Bij of-of zijn er geen
bijzonderheden wat de woordvolgorde betreft. Er worden vrijwel alleen
mededelende zinnen nevengeschikt. Enkele voorbeelden:
1Of die muziek wordt zachter
gezet, of wij vertrekken onmiddellijk.
2Ofwel mijn vrouw komt je helpen,
ofwel we gaan met z'n allen in de stad eten.
3Ofwel had ik al lang weg moeten
zijn, ofwel is de klok een kwartier voor.
Bij nevenschikking van zinnen die ten minste het onderwerp en de persoonsvorm
gemeenschappelijk hebben, kan het eerste element van de reeksvormer vlak achter de
gemeenschappelijke delen en in ieder geval vóór de tweede pool van de zin staan, en kunnen de
gemeenschappelijke delen in het tweede lid worden weggelaten (vergelijk(24.2.3, kenmerk
4[3])). Voorbeelden:
4Ik zal hem
of opbellen of (ik zal hem) een
fax sturen; (een brief schrijven duurt me te lang).
5Hij zal me
ofwel uitmaken voor alles wat lelijk is,
ofwel (zal hij) me volkomen
negeren.
b
Zinnen met achter-pv kunnen alleen als leden van
een disjunctie met
of-of
of
ofwel-ofwel
optreden, als ze ten minste het inleidende (voeg)woord gemeenschappelijk hebben. Het
eerste
of
of
ofwel
wordt achter de gemeenschappelijke delen geplaatst, die in het tweede kunnen worden
weggelaten (vergelijk(24.2.3, kenmerk 4[3])); deze weglating heeft de voorkeur. Vergelijk (het
voegwoord
dat
en het onderwerp
u
zijn gemeenschappelijk):
Andere voorbeelden (alleen het inleidende woord is gemeenschappelijk):
7(Er is gezegd) dat
ofwel moeder naar het bejaardenhuis kan
ofwel (-) wij huishoudelijke hulp
krijgen.
8(Ze vroeg) wie
óf erover dacht óf (-) het al
gedaan had.
Vindt geen samentrekking van de gemeenschappelijke delen plaats en worden de nevengeschikte
zinnen ingeleid door het voegwoord
of
, dan kan opeenhoping van
of
vermeden worden door het tweede
of
door
dat
te vervangen (vergelijk(10.3.2.1,
sectie 3)).
Dit is ook mogelijk bij ofwel-ofwel.
Plaatsing van
of
achter de gemeenschappelijke delen is onmogelijk in nevenschikkingen van zinnen met
of
met voorwaardelijke en toegevende functie (zie(10.3.9.2,
sectie 1)), bijv. 10a. Als daarin de
reeksvormer
of-of
wordt gebruikt, kan het eerste element alleen vooraan staan. Vergelijk 10b en 10c
Zoals uit 10b blijkt, wordt het tweede
of
ook in het eerste lid door
dat
vervangen. In deze constructie kan de reeksvormer
ofwel-ofwel
niet gebruikt worden.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |