Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.3.2.1.4 Het voorvoegsel her-
Het voorvoegsel her- is, anders dan de andere inheemse prefixen, niet woordsoortbepalend. Zo combineert her- niet alleen met werkwoorden zoals in herademen, maar ook met een substantief als examen, met als resultaat het substantief herexamen. Deze eigenschap van her- impliceert dat het alleen werkwoorden kan vormen met een werkwoord als basiswoord.
De combinatie van het voorvoegsel her- met een werkwoord heeft meestal de betekenis: 'het opnieuw verrichten van de activiteit die door het basiswoord genoemd wordt'. Van een aantal werkwoorden die beginnen met her- zit in de betekenis ook het element 'wijziging'. Dit betekeniselement is bijvoorbeeld aanwezig in werkwoorden als herroepen, hervormen en herzien, met als gemeenschappelijke betekenis 'veranderen'.
Verder lezen
Voorbeelden van met her- gevormde werkwoorden zijn:
1amet een basiswerkwoord dat begint met een beklemtoonde lettergreep: herbóuwen, herschílderen, hertróuwen, herzíen
bmet een geprefigeerd werkwoord: hérbebossen, hérbeginnen, hérgebruiken, hérontdekken
cmet een basiswerkwoord dat begint met een onbeklemtoonde lettergreep: hérformuleren, hérinterpreteren, hérwaarderen
dmet een samenkoppeling: héropleven, héroptreden, héropvoeden, héruitzenden
Het voorvoegsel her- is niet beklemtoond in de werkwoorden van het type (1a), maar draagt de hoofdklemtoon in werkwoorden van de typen (1b-d).
Tot dit productieve type rekenen we ook een aantal afleidingen waarvan het basiswoord begint met het voorvoegsel ver-. In sommige gevallen valt ver- weg en komt her- daarvoor in de plaats:
2herenigen (naast: verenigen), hernieuwen (naast: vernieuwen), heroveren (naast: veroveren).
De voltooide deelwoorden van de werkwoorden in (1) zien er als volgt uit:
3amet een basiswerkwoord dat begint met een beklemtoonde lettergreep: herbóuwd, hertróuwd, herwónnen, herzíen
bmet een geprefigeerd werkwoord: hérbebost, hérbegonnen, hérgebruikt, hérontdekt
cmet een basiswerkwoord dat begint met een onbeklemtoonde lettergreep: gehérformuleerd, gehérinterpreteerd, gehérwaardeerd
dmet een samenkoppeling: héropgeleefd, héropgetreden, héropgevoed, héruitgezonden
De algemene regel is dat het prefix ge- niet optreedt bij voltooid deelwoorden die beginnen met een onbeklemtoond prefix. Dat geldt ook voor de voltooid deelwoorden van de werkwoorden in (1a). Die krijgen niet het prefix ge- omdat ze beginnen met het onbeklemtoonde voorvoegsel her-. Dit staat in tegenstelling tot de werkwoorden in (1c), waar her- beklemtoond is, zodat ge- wel optreedt (3c). De vorm van de voltooid deelwoorden in (3b) suggereert dat het voorvoegsel her- hier wordt opgevat als het eerste deel van een samenkoppeling, waarvan het tweede deel begint met een onbeklemtoond prefix, want het prefix ge- wordt weggelaten (vergelijk het voltooid deelwoord aanbevolen van de samenkoppeling aanbevelen). Dit geldt ook voor de combinaties herop en heruit in (1d/3d), hoewel her- een gebonden morfeem is. Immers, hier wordt het prefix ge- woordintern, direct voor de stam, en niet voor her-, geplaatst. De mogelijke interpretatie als samenkoppeling van her-werkwoorden met een geprefigeerde stam zoals herbenoemen en herbestemmen blijkt ook uit hun scheidbaarheid in zinnen, parallel aan her-werkwoorden afgeleid van een samenkoppeling zoals heropvoeden en heropbouwen:
Zie De Vries (1975: 136).
4 Het voorstel aan de gemeenteraad is om 3 zittende leden her te benoemen.
Internet, geraadpleegd 8 februari 2022
Waarom zou U tijdelijk gebruik van uw her te bestemmen monument overwegen?
Internet, geraadpleegd 24 januari 2022 
Zou je iemand herop kunnen voeden?
Trouw (02.10.2020)
Zeventien jaar lang heb ik er alles voor gedaan om het café herop te bouwen.
CHN
Wel is er sprake van enige variatie in de vorm van de voltooid deelwoorden van her-werkwoorden. Zo zijn voor hergroeperen drie vormen aangetroffen: hergroepeerd, gehergroepeerd en hergegroepeerd.
Zie Schultink (1964).
Literatuur
Schultink (1964), De Vries (1975)
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links