5.6.6 Het gebruik van zulk(e)/zo'n/zulk een en
zulks
Verder lezen
1
Het aanwijzend voornaamwoord
zulk(e) wordt
niet-zelfstandig gebruikt of zelfstandig met meestal binnentekstelijke
verwijzing, bijv.:
1Zulke huizen
zie je hier veel.
2Wil je een bos van deze bloemen of
heb je liever zulke?
De vorm zulk komt voor bij niet-telbare enkelvoudige
het-woorden, zulke in andere gevallen:
zulk hout
zulke balken
De betekenis van zulk(e) is 'van die soort of in die mate als
uit context en/of situatie blijkt', het heeft met andere woorden een
classificerende functie. In de
bovenstaande voorbeelden is de situatie bepalend; de context duidt de
bedoelde soort of mate aan in bijv.:
3Zulke
maatregelen als de regering voorstelt, zijn in ieder geval niet
doeltreffend.= 'maatregelen van die soort'
4Zulke lieve
kinderen als die van jullie zijn er niet veel.= 'kinderen die in die mate lief zijn'
5Het waren zulke
smalle straatjes dat je er niet met de auto doorheen kon.= 'straatjes die in die mate smal waren'
In de laatste twee voorbeelden geeft
zulk(e)
aan in welke mate de door het adjectief uitgedrukte eigenschap van toepassing is, en
heeft het dus de waarde van een graadaanduidende bepaling (vergelijk(15.3.1.1,
sectie 2a),
Opmerking 1
). Dit kan alleen bij een attributief adjectief; bij predicatief gebruik verschijnt
zo
. Vergelijk met 4:
6Kinderen die zo
lief zijn als die van jullie zijn er niet veel.
Een enkele keer ontbreekt de verwijzing naar context of situatie en duidt
zulk(e) een hoge graad aan, bijv.:
7Jullie hebben
zulke lieve kinderen!
2
In de standaardtaal vullen
zulk(e) en
zo'n (zelden gespeld zo een)
elkaar aan. Voor substantieven in het enkelvoud die met het onbepaald
lidwoord een gecombineerd kunnen worden, wordt zo'n gebruikt, in andere gevallen zulk(e). Vergelijk:
zo'n man | zulke manuitgesloten |
zo'n mannen | zulke mannen |
zo'n huis | zulk huisuitgesloten |
zo'n huizen | zulke huizen |
zo'n ding | zulk dinguitgesloten |
zo'n dingen | zulke dingen |
zo'n hout | zulk hout |
zo'n vee | zulk vee |
Soms zijn er twee mogelijkheden, afhankelijk van de manier waarop een woord
gebruikt wordt. Voorbeelden:
In formele, archaïsche taal kan in plaats van het standaardtalige
zo'n ook
zulk een gebruikt
worden. Voorbeelden:
10Zulk
een kandidaat dient te worden afgewezen.formeel
11Zulk
een gedachte heeft aantrekkelijke aspecten.formeel
Regionaal (dat wil zeggen in een groot zuidoostelijk deel van het
Nederlandse taalgebied) kan zo'n voorkomen waar de
standaardtaal zulk(e) heeft. Voorbeelden:
12Zo'
n dingen zeggen ze hier niet.regionaal
13Zo'
n vee zie je bij ons niet.regionaal
14Vind je
zo'n donker hout mooi?regionaal
3
In formele, archaïsche taal bestaat verder nog de vorm
zulks (in de
standaardtaal dat). Het is zelfstandig en wordt alleen
terugwijzend gebruikt. Een voorbeeld:
15De burgemeester
opende de raadsvergadering met gebed, gelijk zulks in
onze gemeente te doen gebruikelijk is.formeel
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |