Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
5.6.6 Het gebruik van zulk(e)/zo'n/zulk een en zulks
Verder lezen
1
Het aanwijzend voornaamwoord zulk(e) wordt niet-zelfstandig gebruikt of zelfstandig met meestal binnentekstelijke verwijzing, bijv.:
1Zulke huizen zie je hier veel.
2Wil je een bos van deze bloemen of heb je liever zulke?
De vorm zulk komt voor bij niet-telbare enkelvoudige het-woorden, zulke in andere gevallen:
zulk hout zulke balken
De betekenis van zulk(e) is 'van die soort of in die mate als uit context en/of situatie blijkt', het heeft met andere woorden een classificerende functie. In de bovenstaande voorbeelden is de situatie bepalend; de context duidt de bedoelde soort of mate aan in bijv.:
3Zulke maatregelen als de regering voorstelt, zijn in ieder geval niet doeltreffend.= 'maatregelen van die soort'
4Zulke lieve kinderen als die van jullie zijn er niet veel.= 'kinderen die in die mate lief zijn'
5Het waren zulke smalle straatjes dat je er niet met de auto doorheen kon.= 'straatjes die in die mate smal waren'
In de laatste twee voorbeelden geeft zulk(e) aan in welke mate de door het adjectief uitgedrukte eigenschap van toepassing is, en heeft het dus de waarde van een graadaanduidende bepaling (vergelijk(15.3.1.1, sectie 2a), Opmerking 1 ). Dit kan alleen bij een attributief adjectief; bij predicatief gebruik verschijnt zo . Vergelijk met 4:
6Kinderen die zo lief zijn als die van jullie zijn er niet veel.
Een enkele keer ontbreekt de verwijzing naar context of situatie en duidt zulk(e) een hoge graad aan, bijv.:
7Jullie hebben zulke lieve kinderen!
2
In de standaardtaal vullen zulk(e) en zo'n (zelden gespeld zo een) elkaar aan. Voor substantieven in het enkelvoud die met het onbepaald lidwoord een gecombineerd kunnen worden, wordt zo'n gebruikt, in andere gevallen zulk(e). Vergelijk:
zo'n man zulke manuitgesloten
zo'n mannen zulke mannen
zo'n huis zulk huisuitgesloten
zo'n huizen zulke huizen
zo'n ding zulk dinguitgesloten
zo'n dingen zulke dingen
zo'n hout zulk hout
zo'n vee zulk vee
Soms zijn er twee mogelijkheden, afhankelijk van de manier waarop een woord gebruikt wordt. Voorbeelden:
8aZulk glas is niet geschikt voor ramen van huizen.stofnaam
bZo'n glas is niet geschikt om bier uit te drinken.voorwerpsnaam
9aZulke pijn komt veel voor bij insectenbeten.= 'dit soort pijn'
bHij had zo'n pijn dat hij er niet van kon slapen.= 'een zo hevige pijn'
In formele, archaïsche taal kan in plaats van het standaardtalige zo'n ook zulk een gebruikt worden. Voorbeelden:
10Zulk een kandidaat dient te worden afgewezen.formeel
11Zulk een gedachte heeft aantrekkelijke aspecten.formeel
Regionaal (dat wil zeggen in een groot zuidoostelijk deel van het Nederlandse taalgebied) kan zo'n voorkomen waar de standaardtaal zulk(e) heeft. Voorbeelden:
12Zo' n dingen zeggen ze hier niet.regionaal
13Zo' n vee zie je bij ons niet.regionaal
14Vind je zo'n donker hout mooi?regionaal
3
In formele, archaïsche taal bestaat verder nog de vorm zulks (in de standaardtaal dat). Het is zelfstandig en wordt alleen terugwijzend gebruikt. Een voorbeeld:
15De burgemeester opende de raadsvergadering met gebed, gelijk zulks in onze gemeente te doen gebruikelijk is.formeel
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links