Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
24.1 Inleiding
Verder lezen
1
In de delen twee en drie van dit boek zijn allerlei soorten taalelementen behandeld die als ondergeschikt aan andere beschouwd worden. Zo zijn in een constituent de begeleidende elementen ondergeschikt aan de kern (bijv. de nabepaling van de warme bakker in de naamwoordelijke constituent brood van de warme bakker) en hebben zinnen die zinsdeel zijn een ondergeschikte functie in een grotere zin (bijv. de lijdendvoorwerpszin hoe laat het is in de samengestelde zelfstandige zin Ik weet hoe laat het is). Behalve deze onderschikkingen bestaan er ook nevenschikkingen.
nevenschikkingen zijn constructies bestaande uit twee of meer taalelementen (woorden of groepen van woorden, waaronder ook zinnen) die een reeks van (zonder meer) naast elkaar geplaatste, gelijkwaardige leden vormen, en die door (nevenschikkende) voegwoorden of reeksvormers verbonden zijn of althans verbonden kunnen worden. Die taalelementen noemen we de ledenvan de nevenschikking. Ze zijn gelijkwaardig en heten daarom nevengeschikt, in tegenstelling tot de zojuist genoemde ondergeschikte elementen. Voorbeelden (de leden van de nevenschikking zijn gecursiveerd):
1Wil je koffie of thee?
2Schip en bemanning gingen verloren.
3Ik heb zowel de minister als de secretaris op de hoogte gebracht.
4De kinderen waren moe en ze gingen vlug naar bed.
5Ze hebben ogen maar ze zien niet.
In dit hoofdstuk worden enkele algemene kenmerken van nevenschikkende verbindingen besproken. In de hoofdstukken 25 en 26 worden vorm- en betekeniskenmerken van verschillende soorten nevenschikkingen behandeld.
2
In [27] komt de samentrekking aan de orde. Omdat in de hoofdstukken over de nevenschikking de samentrekking op sommige plaatsen al ter sprake moet komen, wordt hieronder een zeer korte omschrijving van dit verschijnsel gegeven. Samentrekking doet zich overigens wel voor een belangrijk deel, maar niet uitsluitend in nevenschikkingen voor.
Samentrekking is het weglaten van één of meer identieke taalelementen in een twee- of meerledige taaluiting; de term wordt ook gebruikt voor het resultaat van het weglaten. In de voorbeelden 6, 7 en 8 kunnen de (b)-zinnen beschouwd worden ontstaan te zijn door samentrekking van de (a)-zinnen; we kunnen ook zeggen: de (b)-zin is telkens een samentrekking van de (a) -zin.
Voor de grafische aanduiding van samentrekking geldt het volgende. Wordt er een woorddeel weggelaten, dan volgen we de gebruikelijke spelling (zie 6b). Wordt er meer dan een woorddeel weggelaten (dus een woord of een groep woorden), dan gebruiken we (althans in de hoofdstukken 24 t/m 27 van dit boek) voor een of meer weggelaten elementen het teken '(-)' (zie 7b en 8b).
6aHij had een paar opmerkingen en aanmerkingen.
bHij had een paar op- en aanmerkingen.
7aIk bedoel niet de witte jassen maar de zwarte jassen.
bIk bedoel niet de witte (-) maar de zwarte jassen.
8aHij gaf Maria een pop en hij gaf Henk een trein.
bHij gaf Maria een pop en (-) (-) Henk een trein.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links