10.3.6 Voegwoorden van graadaanduidend gevolg: dat, dan
dat, om
Verder lezen
1
Zinnen waarin een (expliciete of impliciete) graadaanduiding voorkomt,
kunnen gevolgd worden door een bijwoordelijke
bijzin van graadaanduidend gevolg. Deze bijzinnen worden
ingeleid door dat,
dan dat of
om.
2
Het voegwoord dat wordt gebruikt na het bijwoord
zo (vergelijk het voegwoord van gevolg zodat
[10.3.5]) of bij impliciete graadaanduiding; in het laatste geval
gaat het meestal om vaste uitdrukkingen. Een uitdrukking als
Het regent dat het giet moet
opgevat worden als Het regent zó hard, dat het
giet. Voorbeelden (in de voorbeelden van deze
subparagraaf zijn steeds zowel de graadaanduidingen als de voegwoorden
gecursiveerd):
1Dat boek is zo
dik dat je het niet in één avond kunt
uitlezen.
2Hij
was zo hoog geklommen dat gewone
mensen geen contact meer met hem konden krijgen.
3Je liegt dat je
barst.
4De
lammetjes dartelden door de wei dat het een lieve
lust was.
5Er
wordt hier geschrobd en geboend dat het een aard
heeft.
In regionale, informele taal (in de noordelijke helft van het taalgebied)
kan op dat na zo een zin met voor-pv volgen,
bijv.:
6Het
heeft zo hard geregend dat de
straten staan hier helemaal blank.informeel,regionaal
Zie hiervoor
verder
[21.2.2.2/3].
3
De voegwoordelijke uitdrukking dan dat wordt gebruikt na
te in de voorafgaande zin; te...dan dat is
dan gelijk aan zo...dat
niet. Voorbeelden van deze minder frequente constructie
zijn:
7Dat boek is te
dik dan dat je het in één avond kunt
uitlezen.
8Hij
was te hoog opgeklommen dan dat
gewone mensen nog contact met hem konden krijgen.
4
Om leidt beknopte bijzinnen met een infinitief met
te in; het wordt niet gebruikt na de graadaanduiding
zo of bij impliciete graadaanduiding, maar na te
en genoeg/voldoende. Voorbeelden:
9Dat boek is te
dik om (het) in één avond uit te
lezen.
10Je
hebt hard genoeg gewerkt om eens
even te mogen uitrusten.
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Zinnen met of in
balansschikking
[26.7]) hebben soms dezelfde betekenis als bijzinnen van
graadaanduidend gevolg, bijv.:
iHij is nog niet
zo ver weg of je kunt hem nog
wel inhalen.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |