Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
1.1.3.1.7 De klinker u
De u is een geronde, gesloten, gespannen achterklinker. Deze klinker komt voor in woorden als
1ahoe /hu/, boezem /bu.zəm/
bcitroen /si.trun/, snoep /snup/
De u wordt in alle gevallen gespeld als oe. Figuur 1 toont de positie van u in het klinkerdiagram.
Figuur 1. Positie van u in het klinkerdiagram (Bron: Gussenhoven 1992: 47)
Verder lezen
Articulatie
De u is een geronde, gesloten, gespannen achterklinker. Bij de articulatie van u wordt het tonglichaam naar achteren en omhoog bewogen, terwijl de tongpunt laag blijft. De voorholte is relatief groot, onder meer door lipronding, evenals de achterholte, door verlaging van het strottenhoofd. Figuur 2 is een MRI-afbeelding van de u in poet, gerealiseerd door een mannelijke spreker uit de Randstad.
Figuur 2. MRI-afbeelding van de u in poet (Bron: Rietveld & Van Heuven 2016: 67)
Duur
Fonetisch gezien is u een korte klank, maar voor een r verschijnt de lange allofoon u:; de u wordt ook wel als half-lang gekarakteriseerd. De absolute duur hangt onder andere af van factoren als spreekstijl en spreeksnelheid. Volgens Van der Harst (2011: 323-324) is de gemiddelde duur van de u voorafgaand aan respectievelijk een s en een t 108 ms en 99 ms in het Nederlands-Nederlands, en 98 ms en 91 ms in het Belgisch Nederlands.
Regionale variatie
In het Nederlands-Nederlands is er behalve verlenging ook, afhankelijk van spreker en type r, centralisatie van u voor r: er is diftongisering in de richting van ə (bijv. boer klinkt als bu:əɻ ).
Zie Collins & Mees (1984: 114); diftongisering komt met name voor voorafgaand aan een approximante realisatie van r, zie Botma & Van Oostendorp (2012: 149), Sebregts (2015).
Akoestische eigenschappen van de klinker u
Tabellen 1 en 2 geven een aantal voorbeeldzinnen met u in verschillende fonologische contexten voor het Nederlands-Nederlands en Belgisch Nederlands. Een overzicht van de referentiewaarden voor de eerste en tweede formant (F1 en F2) van de u in het Nederlands-Nederlands en Belgisch-Nederlands wordt gegeven op Taalportaal .
Tabel 1. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor u in verschillende fonologische contexten in het Nederlands-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
die nooit moe worden woordfinaal
met zijn hoge hoed vóór obstruent
dat vet heeft wel degelijk een doel vóór vloeiklank
Tabel 2. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor u in verschillende fonologische contexten in het Belgisch-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
ze zag er moe uit woordfinaal
dat je je hoed niet verkreukelt vóór obstruent
het doel van deze militaire interventie vóór vloeiklank
Fonologische analyse van de klinker u
  • Distinctieve kenmerken
    De distinctieve kenmerken van u kunnen als volgt worden gespecificeerd: [+hoog, –laag, +gespannen, +rond, +achter].
  • /u/ als gespannen klinker
    Net als i en y, is u een gespannen klinker, hoewel ook u fonetisch gezien een korte realisatie heeft, behalve voor r, waar de lange allofoon u: optreedt. Door zijn gedrag in het rijm van lettergrepen wordt u toch als een gespannen klinker geanalyseerd: u kan namelijk in open lettergrepen verschijnen zoals in de voorbeelden in (1a).
Literatuur
Collins & Mees (1984), Gussenhoven (1992), Gussenhoven (1993), Adank et al. (2004), Verhoeven (2005), Jacobi (2009), Van der Harst (2011), Botma & Van Oostendorp (2012), Sebregts (2015), Rietveld & Van Heuven (2016).
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Kathy Rys november 2020
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html;
    Interessante links