Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
27.5.2.2.ii.2 Weglating van het onderwerp bij inversie in het eerste lid
Verder lezen
Is het eerste zinsdeel van het eerste lid een bijwoordelijke bepaling of een bepaling van gesteldheid (en is er dus inversie), en hebben de leden het onderwerp gemeenschappelijk, dan kan dit weggelaten worden. Dit komt vooral voor in gewone en rangschikkende aaneenschakelingen. Voorbeelden:
1Daarna kwam hij bij ons aan tafel staan en (-) schonk de wijn in.
2Opeens draaide ik me om en (-) riep hees: " Ik staak ook".
3Lachend liep Dickerdack dus verder en (-) kwam ten slotte bij een viersprong.
4Meestal werd een bastaard erkend en (-) deelde in de rechten en de bezittingen van zijn natuurlijke vader.
5Thuisgekomen breng je de cadeautjes naar boven en (-) stopt ze onder je bed.
6Zwijgend zit je daar en (-) kijkt door het raam.
7Waarom verstop je je in het donker en (-) springt dan te voorschijn om een mens aan te blaffen?
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Het is niet helemaal duidelijk of er in zinnen als 1 t/m 7 ook sprake is van weglating van het eerste zinsdeel, zodat de zinnen 1 en 2 weergegeven zouden moeten worden als i en ii:
iDaarna kwam hij bij ons aan tafel staan en (-) schonk (-) de wijn in.
iiOpeens draaide ik me om en (-) riep (-) hees: "Ik staak ook".
Tegen deze analyse pleit, dat in zinnen als 5 t/m 7 in het tweede lid een werkwoordsvorm met de uitgang -t gebruikt wordt, terwijl dat bij weglating van een eerste zinsdeel (dus bij inversie) een vorm zonder -t zou moeten zijn (zoals in het eerste lid). Vergelijk:
iiiaThuisgekomen stop je de cadeautjes onder je bed.
bThuisgekomen stopt je de cadeautjes onder je bed.uitgesloten
ivaThuisgekomen breng je de cadeautjes naar boven en stopt ze onder je bed.
bThuisgekomen breng je de cadeautjes naar boven en stop ze onder je bed.uitgesloten
Bovendien zouden bij weglating van een eerste zinsdeel de volgende zinnen - verlengde versies van i en ii - ongrammaticaal moeten zijn, wat niet aannemelijk is:
vDaarna kwam hij bij ons aan tafel staan, schonk de wijn in, praatte even met ons en haastte zich daarna naar de andere gasten.
viOpeens draaide ik me om, riep hees: "Ik staak ook" en kwam toen langzamerhand tot bezinning.
Immers, als de eerste zinsdelen (daarna respectievelijk opeens) na het eerste lid zijn weggelaten, moeten alle volgende leden met dit eerste zinsdeel vervolledigbaar zijn (zie wat naar aanleiding van zinnen als 7 t/m 9 in het vorige topic gezegd is), wat niet het geval is, blijkens:
vii Daarna haastte hij zich daarna naar de andere gasten.uitgesloten
viii Opeens kwam ik toen langzamerhand tot bezinning.uitgesloten
Deze argumenten pleiten dus voor de opvatting dat in zinnen als 1 t/m 7 alleen het onderwerp weggelaten is. Zin ixa is dan de niet-samengetrokken vorm van 1, hier herhaald als ixb:
ixaDaarna kwam hij bij ons aan tafel staan en hij schonk de wijn in.
bDaarna kwam hij bij ons aan tafel staan en (-) schonk de wijn in.
Te verwachten is dan dat zin xa, die op de punten waar het hier om gaat structureel identiek lijkt te zijn met ixa, samengetrokken kan worden tot xb:
xaMet 17 jaar laat hij zich inschrijven aan de Utrechtse universiteit en hij blijft ongeveer 50 jaar student.
bMet 17 jaar laat hij zich inschrijven aan de Utrechtse universiteit en (-) blijft ongeveer 50 jaar student.
Zin xb is echter niet voor iedereen aanvaardbaar, wellicht omdat toch weglating van het eerste zinsdeel wordt aangenomen (en een zeventienjarige geen vijftig jaar student kan blijven). Bij gebrek aan voldoende duidelijkheid over de aanvaardbaarheid van dit soort zinnen is het niet mogelijk een definitieve oplossing voor het hier gestelde probleem te geven. Een praktisch advies is: samentrekking in zinnen als xa vermijden.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links