27.5.2.2.ii.2 Weglating van het onderwerp bij inversie in het eerste lid
Verder lezen
Is het eerste zinsdeel van het eerste lid een bijwoordelijke bepaling of
een bepaling van gesteldheid (en is er dus inversie), en hebben de leden
het onderwerp gemeenschappelijk, dan kan dit weggelaten worden. Dit komt
vooral voor in gewone en rangschikkende aaneenschakelingen. Voorbeelden:
1Daarna kwam
hij bij ons aan tafel staan en (-) schonk de wijn
in.
2Opeens draaide
ik me om en (-) riep hees: " Ik staak
ook".
3Lachend liep
Dickerdack dus verder en (-) kwam ten slotte bij een
viersprong.
4Meestal werd een
bastaard erkend en (-) deelde in de rechten en de bezittingen
van zijn natuurlijke vader.
5Thuisgekomen breng
je de cadeautjes naar boven en (-)
stopt ze onder je bed.
6Zwijgend zit
je daar en (-) kijkt door het
raam.
7Waarom verstop
je je in het donker en (-)
springt dan te voorschijn om een mens aan te
blaffen?
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Het is niet helemaal duidelijk of er in zinnen als 1
t/m 7 ook sprake is van weglating van het eerste
zinsdeel, zodat de zinnen 1 en 2 weergegeven zouden moeten worden als i en ii:
iDaarna
kwam hij bij ons aan tafel staan en (-) schonk (-)
de wijn in.
iiOpeens
draaide ik me om en (-) riep (-) hees: "Ik staak
ook".
Tegen deze analyse pleit, dat in zinnen als 5 t/m
7 in het tweede lid een werkwoordsvorm met de
uitgang
-t
gebruikt wordt, terwijl dat bij weglating van een eerste zinsdeel (dus bij
inversie) een vorm zonder
-t
zou moeten zijn (zoals in het eerste lid). Vergelijk:
Bovendien zouden bij weglating van een eerste zinsdeel de volgende zinnen
- verlengde versies van i en
ii - ongrammaticaal moeten zijn,
wat niet aannemelijk is:
vDaarna kwam hij bij ons aan
tafel staan, schonk de wijn in, praatte even met ons en haastte zich
daarna naar de andere gasten.
viOpeens draaide ik me om,
riep hees: "Ik staak ook" en kwam toen langzamerhand tot
bezinning.
Immers, als de eerste zinsdelen (daarna respectievelijk
opeens) na het eerste lid zijn weggelaten, moeten alle
volgende leden met dit eerste zinsdeel vervolledigbaar zijn (zie wat naar
aanleiding van zinnen als 7 t/m
9 in het vorige topic gezegd is), wat niet het geval
is, blijkens:
vii
Daarna haastte hij zich daarna naar de
andere gasten.uitgesloten
viii
Opeens kwam ik toen langzamerhand tot
bezinning.uitgesloten
Deze argumenten pleiten dus voor de opvatting dat in zinnen als 1 t/m 7 alleen het onderwerp
weggelaten is. Zin ixa is dan de niet-samengetrokken
vorm van 1, hier herhaald als ixb:
Te verwachten is dan dat zin xa,
die op de punten waar het hier om gaat structureel identiek lijkt te zijn
met ixa, samengetrokken kan
worden tot xb:
Zin xb is echter niet voor
iedereen aanvaardbaar, wellicht omdat toch weglating van het eerste
zinsdeel wordt aangenomen (en een zeventienjarige geen vijftig jaar
student kan blijven). Bij gebrek aan voldoende duidelijkheid over de
aanvaardbaarheid van dit soort zinnen is het niet mogelijk een
definitieve oplossing voor het hier gestelde probleem te geven. Een
praktisch advies is: samentrekking in zinnen als
xa vermijden.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |