Het achtervoegsel heeft de vorm -kje kjə na een onbeklemtoonde lettergreep eindigend op de velaire nasaal ŋ, gespeld als ng (de letter g valt weg in de spelling voor een k). Als de laatste lettergreep op ŋ secundaire klemtoon draagt, is de vorm -etje ətjə.

Vormen op -kje zijn niet volledig uitgesloten. In het Corpus Hedendaags Nederlands vinden we bijvoorbeeld woorden als tekeninkje en vergaderinkje, al gaat dat in tegen adviezen zoals die van Taaladvies.net  en Team Taaladvies .

Vergelijk:

Persoonsnamen op -ling krijgen in het verkleinwoord altijd -etje, omdat het suffix -ling secundaire klemtoon draagt:

De vorm van het achtervoegsel is -pje pjə na m, voorafgegaan door een sjwa, een lange klinker, een tweeklank, een l of r, alsmede na meerlettergrepige leenwoorden op -um. Voorbeelden:

Naast bloempje komt ook bloemetje voor, onder meer in de samenstelling bloemetjesbehang en in de uitdrukkingen iemand in de bloemetjes zetten en de bloemetjes buiten zetten. Ook in de betekenis 'boeket, bos bloemen' is alleen bloemetje mogelijk.

De allomorf -etje treedt op na een medeklinker m, n, ŋ, l, r, voorafgegaan door een ongespannen klinker. Voorbeelden zijn:

Zie ook de verkleinwoorden van woorden op -ing in (2), zoals leerlingetje. Daarnaast treedt deze allomorf ook in een beperkt aantal woorden op na een plof- of wrijfklank, zoals in kippetje (naast kipje) en biggetje. Een uitzondering is Jantje (vergelijk kannetje, mannetje, pannetje).

Het achtervoegsel heeft de vorm -je jə na een basiswoord dat uitgaat op een plofklank of een wrijfklank, dat wil zeggen na p, b, t, d, f, s, k, g, x, maar na b kan meestal ook -etje komen. Voorbeelden zijn:

Van onder meer de volgende substantieven komen twee verkleinwoordvormen voor:

Het achtervoegsel heeft de vorm -tje tjə in alle hierboven niet genoemde gevallen. Dat levert de volgende patronen op:

Het Nederlands heeft veel leenwoorden die (in de uitspraak) op klinkers eindigen en die volgens de hier gegeven regel in de verkleiningsvorm het achtervoegsel -tje krijgen. Dat brengt soms veranderingen in de spelling met zich mee.

Zie taaladvies.net .

We noemen de volgende voorbeelden:

Onregelmatige verkleinwoorden bij substantieven die op een sjwa eindigen, zijn karbonade – karbonaadje (naast karbonadetje) en aspirine - aspirientje. Van machine komt zowel machientje als de regelmatige vorm machinetje voor. Naast vitaminen komt het verkleinwoord vitamientje voor, dat vooral in het meervoud vitamientjes wordt gebruikt.

Bij een aantal woorden vertoont de vorm van het verkleinwoord klinkerverandering vergeleken met het basiswoord, zoals dat ook bij het meervoud van zulke basiswoorden voorkomt:

Maar:

Bijzondere vormen zijn de meervouden eiertjes (naast: eitjes), kindertjes (naast: kindjes), kleertjes ('kleine kleren', bijv. poppekleertjes, naast kleedjes 'kleine kleden’, in Belgisch-Nederlands ‘jurkjes’).