ANS | 7.1 Hoofdtelwoorden

7.1 Hoofdtelwoorden

Hoofdtelwoorden (cardinalia) preciseren een hoeveelheid en worden gebruikt om dingen te tellen. Als ze het precieze aantal aanduiden, gaat het om bepaalde hoofdtelwoorden:

1aHet gezin telde vier dochters.

bHij woont al vijfenveertig jaar in Brazilië.

cDit eisen de werknemers van beide banken.

Als ze een niet nader gespecificeerd aantal benoemen, dan spreken we van onbepaalde hoofdtelwoorden:

2aVanuit het westen volgen enkele buien.

bDe droge zomer zorgde voor minder muggen.

Hoofdtelwoorden worden vooral gebruikt als determinator in een nominale constituent, zoals in (1) en (2) hierboven en ook in (3) en (4 ) hieronder. Daarin gaat het hoofdtelwoord vooraf aan het zelfstandig naamwoord, en meestal ook aan eventuele adjectieven, zoals in de voorbeelden 3-4:

3Het worden twee mooie wedstrijden.

4Het is treurig dat beide oude vrienden elkaar via de media zo bestoken.

In bijzondere gevallen kan het hoofdtelwoord ook volgen op het zelfstandig naamwoord, zoals in Willem Drie of lijn 5.

Hoofdtelwoorden kunnen daarnaast ook zelfstandig (5) of predicatief (6) gebruikt worden:

5aDe VVD, het CDA en D66 krijgen hoe dan ook een belangrijke rol. Deze drie hebben samen 71 zetels.

bSlechts weinigen in het land zijn tevreden met het bestaan.

6aDe broers zijn beiden geselecteerd.

bEagle Air Service heeft twee landbouwvliegtuigen. Binnen twee maanden zijn beide van de baan geschoten.

Een bijzonder gebruik van hoofdtelwoorden is de toevoeging van -en aan het telwoord, zoals in de voorbeelden 7-8, alsook de toevoeging van het verkleinwoordsuffix -(t)je, zoals in de voorbeelden 9-10. In deze gevallen spreken we van gesubstantiveerde telwoorden.

7Wij waren met z'n drieën altijd drie handen op één buik.

8Schil drie appelen, snij ze in vieren en verwijder het klokhuis.

9Zelf had ze 6 kinderen die ze in haar eentje opvoedde met een heel beperkt inkomen.

10Op het vlak van fietsen aanmoedigen scoort het bestuur maar een zesje.

Het getal van het substantief (enkelvoud of meervoud) sluit over het algemeen aan bij de waarde van het hoofdtelwoord (één appel, twee appels). Een uitzondering hierop vormen de substantieven die eenheden aanduiden, bijvoorbeeld van maat of tijd. Bij deze groep blijft het substantief doorgaans (11) - maar ook niet altijd (12) - in het enkelvoud staan:

11De rijstplantjes zijn nog teer en zijn nog geen 50 centimeter hoog.

12Een partijtje blitz duurt ongeveer tien minuten.

Verder lezen

ANS

Taalportaal

Taaladvies

versie	redacteur(en)	datum	opmerkingen
3.0	Kathy Rys	november 2023
2.1		januari 2019	Automatische conversie van ANS 2.0
2.0	W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn	1997	hoofdstuk 7,../../data/archief/ans2/e-ans/07/body.html;

hoofdtelwoord

Woordenboeken

Corpora en lexica

Overige bronnen