ANS | 24.3.3 Beperkingen op de leden

24.3.3 Beperkingen op de leden

Verder lezen

Afgezien van de in [24.3.1] besproken gelijkwaardigheid, is een eerste beperking op de leden van nevenschikkingen, dat de aard ervan mede bepaald wordt door het betekenisverband dat de voegwoorden of reeksvormers aangeven. Een nevenschikking met het voegwoord maar bijvoorbeeld is onmogelijk met leden die niet als tegengestelden kunnen worden opgevat. Vandaar het ongewone van een zin als:

1Ik vind haar lief maar leuk.twijfelachtig

Wel gewoon zijn bijv. de zinnen:

2Ik vind haar lief maar lelijk. (tegenstelling)

3Ik vind haar lief en leuk. (aaneenschakeling)

Verder komen de volgende taalelementen niet voor nevenschikking in aanmerking:

onbeklemtoonde voornaamwoorden:

4aJij en ik zullen dat wel opknappen.

bJe en 'k zullen dat wel opknappen.uitgesloten

5aHij heeft zijn en haar boek weggegooid.

bHij heeft z'n en 'r boek weggegooid.uitgesloten

Opmerking
Verdieping

Opmerking

Voornaamwoordelijke bijwoorden met het onbeklemtoonbare er als eerste deel kunnen wel nevengeschikt worden (het tweede deel krijgt een accent):

iHet was een hele drukte bij het nestkastje. De vogels vlogen erin en eruit.

iiNu is het erop of eronder!
lidwoorden:

6Een of het paard stond te grazen.uitgesloten

Wel kan iemand in geval van twijfel vragen:

7Zeg je in het Nederlands de of het paard?

Het gaat hier om het gebruik in zelfnoemfunctie van de lidwoorden.
taalelementen waarmee de taalgebruiker zijn houding uitdrukt ten opzichte van de zinsinhoud, met name tussenwerpsels en modale bepalingen:

8Ik heb verdraaid en verdorie de verkeerde knop ingedrukt.uitgesloten

9Hij is stellig of misschien dood.uitgesloten

10We zijn lekker en gelukkig van hem af.uitgesloten

Modale bepalingen kunnen echter wel nevengeschikt worden wanneer de spreker zijn eigen mening corrigeert of nuanceert, of wanneer hij naast zijn eigen mening ook die van anderen noemt:

11Hij zal zeker of in elk geval heel waarschijnlijk een toespraak houden.

12Hij zal waarschijnlijk, en volgens sommigen zelfs zeker, een motie van wantrouwen indienen.

Voor zinnen als deze wordt verwezen naar [26.2.1.4] respectievelijk [26.1.1.2].

Ook in vaste combinaties met eenheidsbetekenis (bijv. de modale bepaling wis en waarachtig ) komt nevenschikking voor (zie(24.3.2, sectie 5)).

ANS

Taalportaal

Taaladvies

versie	redacteur(en)	datum	opmerkingen
2.1		januari 2019	Automatische conversie van ANS 2.0
2.0	W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn	1997

Woordenboeken

Corpora en lexica

Overige bronnen