ANS | 9.1.5 Een overzicht van de voorzetsels

9.1.5 Een overzicht van de voorzetsels

Hieronder geven we een overzicht van de Nederlandse voorzetsels. Het overzicht is in tweeën gesplitst. In de eerste tabel staan de voorzetsels die over het algemeen heel vaak gebruikt worden, ook in informeel taalgebruik. De tweede tabel bevat voorzetsels die meer bij formeel taalgebruik passen, en daarmee ook minder frequent zijn. Eigenlijk is zo'n onderscheid niet zo scherp te maken: er zijn allerlei voorzetsels die daar zo'n beetje tussenin liggen, zoals gedurende en namens.

In allebei de tabellen zijn de voorzetsels naar hun betekenis gegroepeerd: ruimtelijke voorzetsels, temporele voorzetsels en 'andere' voorzetsels. Ruimtelijke voorzetsels beschrijven een plaats (locatief) of een pad (directioneel). Temporele voorzetsels drukken een tijdstip of periode uit. 'Andere' voorzetsels duiden een relatie aan die noch ruimtelijk, noch temporeel is.

Verder lezen

Veelvoorkomende voorzetsels

Tabel 1. Overzicht van veelvoorkomende voorzetsels

Type	Vorm	Voorbeelden
Ruimtelijk: locatief	op	Duizenden mensen lagen op het gras te zonnen.
		Toen sloop de kat naar het bureau en sprong op de stoel.
		Op school is het meisje veilig.
		De brandweer in Staphorst houdt op zaterdag 3 september een open dag.
		Als je op de bonnefooi naar het festival komt, kun je in grote problemen komen.
		Ik moest tien dagen wachten op de uitslag.
	aan	Aan de muur hangt een kaart van Europa.
		De verdachte bevond zich aan een tramhalte in Elsene. in BN Aan met de betekenis ‘in de nabijheid van, in de buurt van’ komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands en kan als deel van de standaardtaal worden beschouwd. Ook volgens Taaladvies.net behoort dit gebruik tot de standaardtaal.
		Hij ... hing de kwasten ondersteboven aan de muur.
		De koningin gaf haar juwelen aan haar hofdame.
		Ze denkt aan een opleiding in Nederland.
	tegen	Hun grote tafel stond tegen het raam.
		Regen klettert tegen het raam.
		Ze zette haar fiets tegen de gevel.
		Woest smeet Matias Vila zijn stick tegen de dug-out.
		Tegen twaalven verzamelen de overblijfkrachten zich in de hal.
		Niets in deze wereld weegt op tegen geestelijke vrijheid.
	in	Geert woont in Antwerpen.
		De Tsjechische truck belandde in de gracht en verloor zijn lading.
		In maart touren de drie finalisten samen door heel Nederland.
		We verwachten dat we er in goed overleg uit zullen komen.
		Hollywood laat de wereld graag geloven in eeuwige liefde.
		Consumenten zijn in de war en wachten af.
	binnen	Een trappist wordt gebrouwen binnen de muren van de abdij.
		De meeste metrostations bevinden zich binnen de Brusselse kleine ring.
		Binnen enkele weken wordt bekend wie de nieuwe gouverneur van Curaçao wordt.
	buiten	Het slachtoffer bevond zich buiten de afgebakende skipiste.
		We gaan buiten de haven voor anker.
		Ouders plannen nu al vaak reizen buiten de schoolvakanties.
	voor	Voor het stadhuis hebben zich tweehonderd mensen verzameld.
		Ze … liggen ’s avonds niet voor twaalf uur in bed.
		Het KNMI waarschuwt voor verraderlijk gladde wegen.
	onder	Strandkrabben houden zich vaak schuil onder stenen en schelpen.
		Axel rende weg naar zijn kamer en kroop onder de deken.
	achter	Een vriendelijke agent staat achter de balie.
	boven	Helikopters met scherpschutters patrouilleren boven de stad.
	naast	Naast de kerk lag het kerkhof.
		Ik leg zijn boeken naast de computer.
	bij	Ze zat de hele dag bij het raam en staarde naar buiten.
		Het zal nu bij achten zijn.
		Bij helder weer zullen er heel wat vallende sterren en satellieten te zien zijn.
		Een pittig debat tussen coalitie en oppositie hoort bij de democratie.
	tussen	Stefjes jasje hing tussen de andere jasjes.
		Leg de takjes tijm tussen de aardappels.
		We hebben nog geprobeerd om tussen kerst en nieuwjaar een wedstrijd te organiseren.
		Tussen de middag haal ik vaak even een pizza bij de Turkse bakker.
	halverwege	Halverwege de Bay Bridge ligt een eilandje.
		Paul en Caroline leerden elkaar halverwege de jaren '80 kennen.
	tegenover	Tegenover mijn appartement zit een kleine kruidenier.
Directioneel: bron	van	Ze werd onwel, verloor het bewustzijn en gleed van haar stoel.
		Van de week liep ik met mijn vlieger en mijn camera door een prachtig natuurgebied.
		[D]e hond van onze buren kwam aangestormd.
		De hele buurt is geschrokken van de brute inbraak.
	uit	Een van de apen klom uit de kooi naar de nok van de tent.
		Hij [...] smeet daarna een papieren servet uit het raam.
		Mensen hingen uit het raam maar zwaaiden niet.
		Bezorgd kijken ze uit het raam.
		Eenmaal uit het bos wandel je tussen weiden en akkers.
		Uit gewoonte had ze papier en potloden mee voor de kinderen.
		Mijn gezin bestaat uit vier personen.
	vanaf	Ze vertrekt vanaf station Meppel.
		Alle andere oud-leerlingen zijn welkom vanaf 15 uur.
	vanuit	Vanuit de kajuit ga je via een kleine wenteltrap omhoog naar het stuurhuis.
		Het takje wordt voor een camera rondgedraaid, zodat de camera het vanuit alle hoeken kan bekijken.
		Men snoept steeds vaker vanuit de gedachte dat men er recht op heeft.
	vanop	Twee radeloze bewoners sprongen vanop de tweede verdieping naar beneden. in BN Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands en kan als deel van de standaardtaal worden beschouwd. Ook volgens Taaladvies.net behoort de vorm tot de standaardtaal.
		Dan zie je vanop de Scheldedijk een zee van auto’s. in BN Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands en kan als deel van de standaardtaal worden beschouwd. Ook volgens Taaladvies.net behoort de vorm tot de standaardtaal.
		Het spreidingsplan voor de nachtvluchten vanop Zaventem verandert niet. in BN Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands en kan als deel van de standaardtaal worden beschouwd. Ook volgens Taaladvies.net behoort de vorm tot de standaardtaal.
	vanonder	De spelers zullen vanonder de nieuwe tribune de grasmat betreden.
		Ze waren net een man vanonder het puin aan het halen.
		,,Nee'', zegt admiraal Abramov vanonder zijn grote pet.
Directioneel: route	om	De Japanse satelliet cirkelde om de maan en maakte schitterende opnamen.
		Mijn hotel bevindt zich om de hoek.
		Om twee uur moet ik bij de kapper zijn.
		De boekhandelaars smeekten om een herdruk.
	door	De eerste wagens reden gisteren rond 9.30uur door de tunnel richting Maldegem.
		Onbekenden gooiden een steen door een ruit.
		Zijn stem galmde door het bos.
		Als ze door die geul waren, moesten de boten linksaf.
		Door de week ben ik ook altijd druk met mijn werk.
		Deze vergunning wordt uitgereikt door de burgemeester.
		Er kon zondag en maandag niet gespeeld worden door de regen.
	over	De bromfietser reed over de Koningstraat.
		Dijkstra schuift een krantenknipsel over tafel.
		Het gelach en gebrul galmt over het hele terrein.
		Dikke stengels half verbrand olifantengras liggen over het pad.
		Over de grens krijgt hij de erkenning die hij in eigen land ontbeert.
		De volgende bijeenkomst ... is over een half jaar.
		Dagbladuitgevers zijn anders gaan denken over betaalde websites.
		Als hij iets heeft, ben ik helemaal over de rooie.
	rond	De deelnemers fietsten dus in een half jaar samen bijna vier keer rond de wereld.
		De lofts bevinden zich rond een mooi binnenplein.
		De brand brak uit rond middernacht.
	via	We moesten elke keer ontsnappen via de achtertuin van de buren.
		Werknemers die via kennissen en vrienden bij een werkgever binnenkomen, blijven ook het langst.
	langs	Tranen lopen langs de wangen van de voorzitter.
		De palmen langs de weg wuiven langzaam in de wind.
	voorbij	Een automobilist die moest stoppen, gaf plots weer gas en reed voorbij de politiecontrole.
		Voorbij het liftenblok bevindt zich de polikliniek Chirurgie aan uw rechterhand. Internet, geraadpleegd 29 augustus 2017
	rondom	Er is blijkbaar ook nog een andere route die de haaien rondom de Noordzee doet zwemmen.
		De heuvels rondom de stad houden de vervuilde lucht gevangen.
	doorheen	Via het pad wandelen de bezoekers doorheen de kruinen van de bomen. in BN Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands. Volgens Taaladvies.net is de status ervan onduidelijk. Volgens de redactie kan hij echter op basis van de beschikbare informatie over het gebruik ervan wel degelijk als deel van de standaardtaal worden beschouwd.
		Lichtvoetige percussie danst als rode draad doorheen alle remixes. in BN Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands. Volgens Taaladvies.net is de status ervan onduidelijk. Volgens de redactie kan hij echter op basis van de beschikbare informatie over het gebruik ervan wel degelijk als deel van de standaardtaal worden beschouwd.
		Doorheen de jaren breidde de collectie uit. in BN Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands. Volgens Taaladvies.net is de status ervan onduidelijk. Volgens de redactie kan hij echter op basis van de beschikbare informatie over het gebruik ervan wel degelijk als deel van de standaardtaal worden beschouwd.
	langsheen	Je kan niet met een auto langsheen de rivier rijden. in BN Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands. Volgens Taaladvies.net is de status ervan onduidelijk. Volgens de redactie kan hij echter op basis van de beschikbare informatie over het gebruik ervan wel degelijk als deel van de standaardtaal worden beschouwd.
		Langsheen het Bistplein komen laad- en loszones. in BN Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands. Volgens Taaladvies.net is de status ervan onduidelijk. Volgens de redactie kan hij echter op basis van de beschikbare informatie over het gebruik ervan wel degelijk als deel van de standaardtaal worden beschouwd.
Directioneel: doel	naar	Ik hield me aan de boot vast en zwom naar de kant.
		Schuif de spekjes naar de kant van de pan en bak het vlees in het spekjesvet rondom bruin.
		Haar ouders waren naar de bioscoop.
		Een groep kinderen zocht naar eieren in de tuin.
		Naar alle waarschijnlijkheid is een vermolmde balk de oorzaak van de instorting.
	tot	De treinen rijden tot het station van Zaventem, waar een vervangende busdienst de reizigers naar de luchthaven brengt.
		Nog voor de wekker gaat, klinken tot in de hotelkamer de scheepshoorns.
		De watervlakte strekt zich uit tot de horizon.
		De staking duurt zeker nog tot maandag.
		De snelheidsbeperking leidt tot minder geluidsoverlast, minder uitstoot en minder luchtvervuiling.
	richting	Een tiental enorme vogels zweeft richting de berg.
		[D]e publieke omroep wil niet alleen een sterker merk zijn richting de consument, maar ook richting de politiek.
Temporeel	tijdens	Tijdens de zomervakantie komen veel jongeren naar het zwembad.
	na	December was geen slechte maand voor het hotel, maar de drukte kwam pas na de kerst op gang.
	sinds	Sinds maandag zijn er in de voorsteden van Stockholm zeker honderd auto's in brand gestoken.
		Sinds maandag komen de 112 bavianen in Dierenpark Emmen nauwelijks van hun plek en eten en drinken ze bijna niet.
Anders	met	Ik speelde altijd schooltje met mijn zus en buurjongen.
		Gewoonlijk knallen in Spanje geen champagnekurken met oudjaar, maar de kurken van flessen cava.
	zonder	Zo werken mensen soms jaren in de horeca zonder een contract, zonder doorbetaalde vakantiedagen of zonder extra betaling op zon- en feestdagen.
	ondanks	Ondanks politiecontroles blijft het sluipverkeer toenemen.
	dankzij	Het glazuur van deze chocoladetaart is schitterend zuurstokroze dankzij een piepklein stukje gekookte rode biet.
	volgens	Volgens de onderzoekster was een verband tussen slaapduur en depressiviteit en angststoornissen al langer bekend.
	vanwege	Vanwege het grote succes werd het atelier helemaal vernieuwd.
	per	Spaargeld bij banken is gewaarborgd tot 100.000 euro per persoon.

Formelere voorzetsels

Tabel 2. Overzicht van formelere voorzetsels

Type	Vorm	Voorbeeld
Ruimtelijk	te	Suzanne Dannenburg-Bijl is leraar wiskunde te Rotterdam.
	beneden	Jeroen Meus is met zijn Dagelijkse kost-programma al behoorlijk bekend, zeker beneden de Moerdijk.
		Hun pensioen ligt beneden de armoedegrens.
	nabij	Volgens een legerfunctionaris voerde India de aanval gisteravond uit nabij de stad Skardu.
	bezuiden	Zuid-Afrika ligt bezuiden de evenaar, dus is het daar nu lente.
	benoorden	Het festival van Newport, in Rhode Island, even benoorden New York, was een folkfestival.
	beoosten	[De voorzitter gaf] even beoosten de kerkvonder te Oud-Avereest het officiële startsein voor de werkzaamheden.
	bewesten	In Haarlem, even bewesten Amsterdam, bindt het Ampzing Genootschap ... de strijd aan tegen het nodeloze gebruik van Engelse leenwoorden.
Temporeel	gedurende	We krijgen gedurende het grootste deel van de nacht een mooie, open sterrenhemel.
	staande	Staande de bijeenkomst besloten de autoriteiten dat de mensen niet naar Hypotheekkantoor hoeven te gaan om de percelen in te schrijven.
	omstreeks	Enkele uren later, omstreeks 2 uur, was de rijbaan opnieuw vrij.
	sedert	Sedert januari voetbalde de Antwerpenaar op huurbasis in Turkije.
	hangende	Hangende het onderzoek blijft de verdachte aangehouden.
	gaande	De Brazilianen raakten gaande de wedstrijd geïrriteerd door het fysieke spel van de Tsjechen.
Anders	gezien	Gezien de resultaten tot nu toe lijkt dit haalbaar.
	gegeven	Gegeven het hogere rendement zou veel meer in aandelen moeten worden belegd./Onze marge van 13 tot 15 procent is uitstekend, gegeven de economische omstandigheden.
	wegens	Hill werd in mei veroordeeld tot drie maanden cel wegens belastingontduiking.
		Eerder op de dag was het zwembad al even afgesloten wegens technische problemen.
	krachtens	Levenslange gevangenisstraffen voor kinderen zijn verboden krachtens de VN-conventie over de Rechten van het Kind.
	namens	De advocaten kwamen namens beleggers protesteren tegen het besluit van de minister.
	ingevolge	Ingevolge de leerplichtwet behoren scholen ... actie te ondernemen als een leerling veelvuldig afwezig is.
	getuige	Murray is zichtbaar op zijn fysieke top, getuige een machtig torso en voorbeeldig loopvermogen.
	overeenkomstig	In de eerste plaats vind ik dat het loon van managers privé is, overeenkomstig het arbeidsrecht.
	conform	Ik wil bekijken of het hotel conform onze eisen is.
	blijkens	Blijkens verhalen van patiënten waren deze twee neurologen niet van het afwachtende type.
	middels	Middels een DNA-test zou de bloedband kunnen worden bewezen.
	luidens	De vereniging ... is luidens haar jongste jaarverslag verontrust over de aanwezigheid van geneesmiddelen in het water.
	zijdens	Zijdens het OM zijn allerlei stukken in de procedure ingebracht … [met] bedrijfsvertrouwelijke gegevens.
	exclusief	Toch blijft er sinds begin dit jaar, zelfs exclusief het dividend, nog een winst van 15,8% over.
	ongeacht	Pleegkinderen krijgen ook toegang tot een studietoelage, ongeacht het inkomen van hun pleegouders.
	behoudens	De gemeenteraad, behoudens de fractie van het CDA, ging woensdag met dat voorstel akkoord.
	onverminderd	Onverminderd het bepaalde in de Opiumwet is het verboden op of aan wegen binnen de bebouwde kom post te vatten, zich daar heen en weer te bewegen of rond te rijden.
	uitgezonderd	Bovendien bleef ik het hele seizoen - uitgezonderd de huidige play-offs - vrij van blessures.
	niettegenstaande	De afvalberg groeit met de dag, niettegenstaande het bordje 'verboden te storten'.
	inzake	Banken geven ... nooit garanties inzake het rendement op beleggingen.
	betreffende	[A]lle relevante informatie betreffende onze organisatie kan simpelweg van onze website geplukt worden.
	omtrent	In Groot-Brittannië is er herrie omtrent prins Harry.
	qua	Ook qua bezoekcijfers laat Cannes alle concurrenten in het stof bijten.
	jegens	Er is zeker veel weerzin jegens de politiek, ook bij jonge mensen.
	aangaande	Ik ben woedend en bedroefd aangaande de ongegronde aantijgingen.
	nopens	Nopens de betaling van de schenkingsrechten is er in de notariële schenkingsakte niets bepaald.
	inclusief	Inclusief estafettezwemmers telt de selectie nu veertien leden.
	benevens	'Nee', antwoordde Huybrechts op een toon waaruit benevens begrip ook spijtige berusting sprak.
	bezijden	Er wordt nu de indruk gewekt dat het bij schietverenigingen een zootje is, maar dat is ver bezijden de waarheid. Bezijden wordt heel soms ook nog ruimtelijk gebruikt, zoals in Twee keer al was hij weggeschoven in het grind, bezijden de weg.
	versus	Snowden bewijst juist de macht van de eenling versus de superstaat.
	contra	Ik heb Willy zien marcheren in tientallen betogingen, altijd contra iets, contra de regering, contra de overheid, contra de geestelijkheid.
	à	Kaarten voor het diner (à 30 euro) zijn te bestellen via [de website.]
	mits	Bij winst vandaag kan Ljubicic, mits een overwinning zondag, het record van McEnroe evenaren. in BN: -ST Deze vorm komt (af en toe) voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands maar maakt geen deel uit van de standaardtaal. Ook volgens Taaladvies.net is hij geen standaardtaal.

ANS

Taalportaal

Taaladvies

versie	redacteur(en)	datum	opmerkingen
3.0	Maaike Beliën	januari 2021
2.1		januari 2019	Automatische conversie van ANS 2.0
2.0	W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn	1997	hoofdstuk 9,../../data/archief/ans2/e-ans/09/body.html;

Woordenboeken

Corpora en lexica

Overige bronnen