1.4.1.5 Verstemlozing van wrijfklanken
In een aantal gelede woorden verandert de stemhebbende wrijfklank aan het eind
van de stam in de stemloze tegenhanger, voor de suffixen -elijk en -enis:
Tabel 1. Verstemlozing van wrijfklanken
basiswoord | onderliggende vorm | afgeleid woord |
graaf | ɣrav | gra[f]elijk |
lijf | lɛiv | lij[f]elijk |
dwaas | dwaz | dwa[s]elijk |
huis | hœyz | hui[s]elijk |
ijs | ɛiz | ijs[e]lijk |
vlees | vlez | vle[s]elijk |
verkies | vərkiz | verkie[s]elijk |
vrees | vrez | vre[s]elijk |
wijs | wɛiz | wij[s]elijk |
droef | druv | droe[f]elijk |
begraaf | bəɣrav | begra[f]enis |
laaf | lav | la[f]enis |
vergeef | vərɣev | vərgi[f]enis |
Deze verstemlozing van de stamfinale wrijfklank kan niet het effect zijn van
Finale
Verscherping, want de stemloos gemaakte wrijfklanken staan in de
aanzet van een lettergreep, terwijl Finale Verscherping juist voor coda’s geldt.
Het suffix -elijk heeft dit effect van
verstemlozing op labiale en coronale wrijfklanken, het suffix -enis alleen op labiale wrijfklanken (vergelijk
muizenis en
verrijzenis, waar een
z
wordt gerealiseerd). De hier geobserveerde regelmaat is bovendien lexicaal
bepaald: in het woord belevenis
bijvoorbeeld wordt de
v geen
f.
De t in
de woorden beeltenis en
bekentenis is op te
vatten als de beginklank van het suffix -tenis (vergelijk
beken-tenis),
waarvoor de
slot-d
van de stam dan verdwijnt.
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | juli 2020 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html; |