9.6.5 In beknopte bijzinnen met om
Adposities zonder complement kunnen ook voorkomen in beknopte bijzinnen met
om, zoals in
een lust om in te
vertoeven.
Deze beknopte bijzinnen worden ingeleid door het voegwoord
om en bevatten
te + infinitief en daarnaast
een adpositie zonder complement.
Verder lezen
In (1) zijn een vijftal voorbeelden te zien van adposities zonder complement in
beknopte bijzinnen met om. Typerend
voor deze beknopte bijzinnen is dat ze een zinsdeelstuk zijn en fungeren als
nabepaling bij een zelfstandig naamwoord (bijvoorbeeld
een luifel om
onder te schuilen). In die
gevallen is het gebruik van om
verplicht, in tegenstelling tot een zin als Het valt niet
mee (om) zo hard te moeten lopen, waarin de
beknopte bijzin een zinsdeel vormt (om zo hard te moeten
lopen is onderwerp) en waarin het gebruik van
om facultatief is.
De adposities naar en
van kunnen alleen zonder
complement voorkomen als ze in beknopte bijzinnen met
om staan, en dan enkel als
ze niet ruimtelijk gebruikt worden, dus als ze geen richting aanduiden, zoals in
(2). Als ze wel ruimtelijk gebruikt worden, zoals in (3), fungeren de vormen
heen en
naartoe als tegenhangers van
naar, en
af,
vanaf en
vandaan als tegenhangers van
van als partikels in
beknopte bijzinnen met om.
Ook samengestelde adposities kunnen als partikel in een beknopte bijzin met
om gebruikt worden, zoals in
(4).
De meeste partikels in beknopte bijzinnen met
om zijn locatieve of
directionele adposities, zoals ook het geval is voor de meeste voorbeelden
hierboven (bijvoorbeeld locatief: om in te
vertoeven, om
op te spelen,
om onder te
schuilen; directioneel: om
naartoe te verhuizen,
om vanaf te
skiën, om
vandaan te willen,
om doorheen te
zwemmen, om
voorlangs te lopen). Ook
naar en
van zijn directionele
adposities, hoewel ze in beknopte bijzinnen met
om niet in een ruimtelijke
betekenis gebruikt kunnen worden. Enkel het partikel
mee (van de adpositie
met), zoals in (1b)
om mee te gaan rennen is
geen locatieve of directionele adpositie. Temporele adposities zijn niet
gebruikelijk als partikels in een beknopte bijzin met
om: constituenten als
?een vakantie om tijdens te gaan
skiën of ?een maaltijd om na te
gaan slapen zijn niet zo acceptabel. Ook de formerele adposities zijn niet gebruikelijk of zelfs
ongrammaticaal als partikel in beknopte bijzinnen (*?een rivier om
nabij te gaan kamperentwijfelachtig,
*een film om
gedurende te
ontspannenuitgesloten).
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | M. Beliën, K. Rys | januari 2021 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 9,../../data/archief/ans2/e-ans/09/body.html; |