Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
9.6.5 In beknopte bijzinnen met om
Adposities zonder complement kunnen ook voorkomen in beknopte bijzinnen met om, zoals in een lust om in te vertoeven. Deze beknopte bijzinnen worden ingeleid door het voegwoord om en bevatten te + infinitief en daarnaast een adpositie zonder complement.
Verder lezen
In (1) zijn een vijftal voorbeelden te zien van adposities zonder complement in beknopte bijzinnen met om. Typerend voor deze beknopte bijzinnen is dat ze een zinsdeelstuk zijn en fungeren als nabepaling bij een zelfstandig naamwoord (bijvoorbeeld een luifel om onder te schuilen). In die gevallen is het gebruik van om verplicht, in tegenstelling tot een zin als Het valt niet mee (om) zo hard te moeten lopen, waarin de beknopte bijzin een zinsdeel vormt (om zo hard te moeten lopen is onderwerp) en waarin het gebruik van om facultatief is.
1a[D]e daarbij behorende accessoires maken uw tuin echt een lust om in te vertoeven.
b[Deze] dieren ... zoeken ... een erf om op te  spelen en vriendjes om mee te gaan rennen.
c[O]ok de voorjaarse zang van de merel is een plezier om naar te  luisteren.
dFrankie vindt op de dansschool ook opnieuw plezier in het leven en een vrouw om van te houden.
eAls ze geluk hebben is er een afdak of  een luifel om onder te schuilen.
De adposities naar en van kunnen alleen zonder complement voorkomen als ze in beknopte bijzinnen met om staan, en dan enkel als ze niet ruimtelijk gebruikt worden, dus als ze geen richting aanduiden, zoals in (2). Als ze wel ruimtelijk gebruikt worden, zoals in (3), fungeren de vormen heen en naartoe als tegenhangers van naar, en af, vanaf en vandaan als tegenhangers van van als partikels in beknopte bijzinnen met om.
2a[O]ver het algemeen is dit best een mooie film om naar te kijken.
bDe biënnale is in de eerste plaats een tentoonstelling om van te genieten.
3aCuraçao [bleek] voor Nederlandse bv's een aantrekkelijk eiland om naartoe te verhuizen.
bNederland heeft geen bergen om hard vanaf te skiën.
cNew Jersey is een plek om vandáán te willen.
Ook samengestelde adposities kunnen als partikel in een beknopte bijzin met om gebruikt worden, zoals in (4).
4aJe moet daarnaast niet vergeten dat het een drukke vaarroute is en door de stroming een van de heftigste kanalen om doorheen te zwemmen.
Internet geraadpleegd op 11 februari 2021 
bWe hebben geen Buckingham Palace om voorlangs te lopen.
NRC , 6 juli 2009 
De meeste partikels in beknopte bijzinnen met om zijn locatieve of directionele adposities, zoals ook het geval is voor de meeste voorbeelden hierboven (bijvoorbeeld locatief: om in te vertoeven, om op te spelen, om onder te schuilen; directioneel: om naartoe te verhuizen, om vanaf te skiën, om vandaan te willen, om doorheen te zwemmen, om voorlangs te lopen). Ook naar en van zijn directionele adposities, hoewel ze in beknopte bijzinnen met om niet in een ruimtelijke betekenis gebruikt kunnen worden. Enkel het partikel mee (van de adpositie met), zoals in (1b) om mee te gaan rennen is geen locatieve of directionele adpositie. Temporele adposities zijn niet gebruikelijk als partikels in een beknopte bijzin met om: constituenten als ?een vakantie om tijdens te gaan skiën of ?een maaltijd om na te gaan slapen zijn niet zo acceptabel. Ook de formerele adposities zijn niet gebruikelijk of zelfs ongrammaticaal als partikel in beknopte bijzinnen (*?een rivier om nabij te gaan kamperentwijfelachtig, *een film om gedurende te ontspannenuitgesloten).
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 M. Beliën, K. Rys januari 2021
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 9,../../data/archief/ans2/e-ans/09/body.html;
    Interessante links