Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
5.8.5.1.i Met expliciet antecedent
Verder lezen
1
Het antecedent van die is een de-antecedent waarmee personen zowel als zaken aangeduid kunnen worden. In de volgende voorbeelden fungeren naamwoordelijke constituenten met een substantivische kern als antecedent (in 5 is de kern een zelfstandig gebruikt adjectief, in 6 een telwoord):
1Ik lees alle boeken van Wojnowitsj die in het Nederlands vertaald zijn.
2De koning van Frankrijk, die kaal was, nam uitsluitend kaalhoofdige lakeien in dienst.
3Niets is zieliger dan een soldaat die niet schieten kan.
4Gameten zijn voortplantingscellen die zich met andere cellen verenigen om een nieuw organisme te vormen.
5Die groene die daar in dat bakje liggen, zijn veel te duur. (bijv. de groene appels)
6Die drie in de hoek, die eerst zo'n grote mond opzetten, druipen beschaamd af. (die drie personen)
Het antecedent kan ook een naamwoordelijke constituent met een zelfstandig voornaamwoord als kern zijn; wederkerige en wederkerende voornaamwoorden zijn hiervan uitgesloten. De persoonlijke voornaamwoorden hebben altijd de volle vorm. Voorbeelden:
7Ik, die twintig jaar bij dat bedrijf gewerkt heb, ben zo maar op straat gezet.
8Degene die mij durft te bedriegen, moet nog geboren worden.
9Die vraag moet iedereen die de tekst gelezen heeft, kunnen beantwoorden.
10Wie die Francis gekend heeft, had zoiets verwacht?
11Bedoel je deze, die ik voor m'n verjaardag gekregen heb?
Niet-onderwerpsvormen van persoonlijke voornaamwoorden worden als antecedent op de eerste zinsplaats meestal vermeden; men gebruikt dan bijv. een andere volgorde of een aanwijzend voornaamwoord als degene(n). Vergelijk:
12a Mij, die twintig jaar bij dat bedrijf gewerkt heb, hebben ze ontslagen.twijfelachtig
bZe hebben mij, die twintig jaar bij dat bedrijf gewerkt heb, ontslagen.
13a Hem die op die stoel daar zit, ken ik.twijfelachtig
bIk ken hem die op die stoel daar zit.
cDegene die op die stoel daar zit, ken ik.
2
De combinaties hij die, zij die (meervoud) en degene(n) die kunnen ook betrekking hebben op personen in het algemeen. Ze hebben dezelfde functie als het betrekkelijk voornaamwoord wie met ingesloten antecedent en ze benaderen sterk combinaties als ieder(een) die of allen die waarin ieder(een) en allen de veralgemenende betekenis versterken. Vergelijk:
14aHij/degene die werkloos is, kan bij het gewestelijk arbeidsbureau informeren naar een baan.
bIeder die werkloos is, kan bij het gewestelijk arbeidsbureau informeren naar een baan.
cZij/degenen die werkloos zijn, kunnen bij het gewestelijk arbeidsbureau informeren naar een baan.
dAllen die werkloos zijn, kunnen bij het gewestelijk arbeidsbureau informeren naar een baan.
eWie werkloos is, kan bij het gewestelijk arbeidsbureau informeren naar een baan.
3
Het betrekkelijk voornaamwoord die heeft in de betrekkelijke bijzin de functie van onderwerp, voorwerp of naamwoordelijk deel van het gezegde. Alleen in de functie van meewerkend voorwerp kan ook wie gebruikt worden [5.8.5.2/i].Die is uitgesloten na voorzetsels; in dit geval treedt wie op, of een voornaamwoordelijk bijwoord. Voorbeelden:
15Walschap, die de onvergetelijke figuur van Houtekiet heeft geschapen, is een Vlaams auteur.die = onderwerp
16Dat is de tafel die ik zelf gemaakt heb.die = lijdend voorwerp
17De man die we dat gevraagd hebben, is psycholoog.die = meewerkend voorwerp
18Het beeld van de held die hij dacht te zijn, was gebroken.die = naamwoordelijk deel van het gezegde
Zoals uit de voorbeelden blijkt, komt die voor in uitbreidende en beperkende betrekkelijke bijzinnen.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links