26.2.2.2.i.2 Aard van de leden
Verder lezen
a
Bij exclusieve disjuncties waarvan het eerste lid de negatieve voorwaarde
voor het tweede noemt (inhoudelijk) (type 'Loop door of je krijgt een
bekeuring':
zie
[26.2.1.2]), is het eerste lid altijd een bevel en het tweede een
mededelende zin. Het bevel kan allerlei vormen aannemen, bijv.:
1Doorlopen! Of je krijgt een
bekeuring.
2Eruit! Of er gebeuren andere
dingen!
3Handen omhoog of je bent er
geweest.
4Opgepast of hij rijdt je
omver.
5Stil, of ze horen
ons!
Het tweede lid kan ook een nevenschikking zijn:
6Hou op of ik bel de politie en
zeg dat ik lastiggevallen word.
b
Bij exclusieve disjuncties waarvan het tweede lid de negatieve voorwaarde voor het eerste
noemt (beschouwd als uitspraak) (types 'Ga zitten of heb je geen tijd?' en 'Ga naar boven of
hoor je niet goed?': zie(26.2.1.3.1)) kan het eerste lid zowel een mededeling zijn als een vraag, een bevel,
een wens, enz. Het tweede lid is altijd een ja/nee-vraag. Het tweede lid kan ook aansluiten op
een samengestelde taaluiting. Het kan een reactie zijn op twee of meer bevelen, vragen, enz.
Voorbeelden:
7Wil je een borrel of wil je
een frisdrank? Of heb je geen dorst?
8Ga naar boven en maak je bed
op! Of hoor je niet goed?
c
Bij exclusieve disjuncties waarvan het tweede lid inhoudelijk de negatieve voorwaarde voor het
eerste noemt (type 'Morgen gaan we wandelen, of het moest regenen': zie(26.2.1.3.2)) moet de
of
-zin een vorm van het eigenlijk-modale
moeten
bevatten.
d
Bij niet-exclusieve (herformulerende) disjuncties
(zie
[26.2.1.4]) zijn er geen beperkingen op de aard van de zinnen die
als leden fungeren (mededeling, bevel, enz.). Voorbeelden:
9Hoe oud ben je? Of liever: hoe
jong ben je?
10Til die steen maar eens op!
Of liever: probeer die steen maar eens op te tillen.
11Kabouters zijn vriendelijke
wezens. Of beter: de kabouters die ik ken, zijn vriendelijke
wezens.
Het tweede lid kan ook een ja/nee-vraag zijn waarmee de juistheid van de
formulering die voorafgaat, betwijfeld wordt:
12Mevrouw, of moet ik zeggen:
zuster?
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |