Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
18.5.5.2 Zijn en blijken, lijken, schijnen
Verder lezen
1
Met de constructie zijn + aan het + infinitief wordt uitgedrukt dat een bepaalde door de infinitief genoemde werking aan de gang is.
1Mag ik de krant of ben jij die aan het lezen? ('Ben jij bezig de krant te lezen?)
2We waren net aan het eten, toen de bel ging. ('We waren net bezig met eten')
Het getalsonderwerp van zijn is tevens geïmpliceerd onderwerp van de infinitief.
Zijn + aan het kan niet zonder meer met elke willekeurige infinitief gecombineerd worden. Er moet sprake zijn van een werking die een bepaald verloop in de tijd kent, hetzij van een (voortdurende) activiteit (zonder inherent eindpunt), zoals 'eten' in voorbeeld 2, hetzij van een werking met een inherent eindpunt, zoals 'de krant lezen' in 1 (een zogenaamd eindpuntgebeuren: als de krant 'uit' is, is de genoemde werking afgelopen). De constructie met zijn + aan het is dus niet bruikbaar als de infinitief een werking noemt die wordt voorgesteld als iets wat geen tijdsduur heeft. Vergelijk:
3aDe alpinisten beklommen de berghelling.
bDe alpinisten waren de berghelling aan het beklimmen.
4aHij bereikte de finish om 14.03 uur.
bHij was de finish om 14.03 uur aan het bereiken.uitgesloten
In de zinnen 3a en 3b gaat het, net als bij 1, om een werking die een duur en een eindpunt impliceert: de werking is beëindigd als het doel, bijvoorbeeld een bepaalde berghut of de top van de berg, bereikt is. In 4 daarentegen is er sprake van een momentaan gebeuren: de werking kent geen verloop, het bereiken van de finish voltrekt zich op een welbepaald moment.
De constructie aan het...zijn is ongeveer synoniem met bezig zijn (...) te + infinitief. Toch kan er wel enig verschil optreden, zoals het geval is bij 5a en 5b:
5aDe industrie is dat probleem aan het overwinnen.
bDe industrie is bezig dat probleem te overwinnen.
In 5a lijkt 'de overwinning' dichterbij dan in 5b; in 5a lijkt het proces min of meer vanzelf te verlopen, terwijl er in 5b meer gerichte activiteiten voor nodig zijn.
Verder vertoont de constructie betekenisverwantschap met de combinatie van zitten/liggen/staan/lopen met te + infinitief (zie [18.5.4.2]), maar deze laatste constructie geeft aan op welke wijze de door de infinitief genoemde activiteit plaatsvindt (namelijk 'zittend, liggend, etc.'). De andere twee constructies laten dit in het midden. Vergelijk:
6aKirsten is een roman aan het lezen.
bKirsten is bezig een roman te lezen.
cKirsten zit een roman te lezen.
2
Aan het + infinitief komt ook voor gecombineerd met een van de eigenlijk-modale hulpwerkwoorden blijken, lijken of schijnen (zie [18.5.4.5]). Deze combinaties moeten begrepen worden als blijken enz. + te zijn + aan het + infinitief, waarbij het hier besproken groepsvormende werkwoord zijn zelf afhankelijk is van een werkwoord (blijken etc.) dat een infinitief met te als aanvulling vereist. Vergelijk:
7aHij bleek nog steeds aan het schilderen.
bHij bleek nog steeds aan het schilderen te zijn.
8aZe scheen weer aan het strijken.
bZe scheen weer aan het strijken te zijn.
Zinnen met uitgedrukt te zijn zijn gewoner dan zinnen zonder te zijn (zie ook [18.5.4.5/4] en vergelijk [18.5.2.3/i]). In het laatste geval is het bovendien moeilijk om vóór aan het + infinitief een lijdend voorwerp toe te voegen. Vergelijk 9a met 9b:
9aHij bleek het hek aan het schilderen.twijfelachtig
bHij bleek het hek aan het schilderen te zijn.
Onder bepaalde voorwaarden (zie hierover [21.6.3.2/1]) is wel tussenplaatsing van een voorwerp mogelijk:
10aDe schilder bleek aan het verf mengen (te zijn).
bDe schilder bleek verf aan het mengen te zijn.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taaladvies
    Dagenta
    Taalportaal
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links